سرقت، یکی از قدیمی‌ترین جرایم در تاریخ بشریت است که همواره در میان جوامع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. در متون مقدس از جمله قرآن، به این موضوع اشاره شده و تأکید بر نکاتی چون عدالت و مجازات سرقت‌ها شده است.
در قوانین مختلف، اسلامی نیز، سرقت به عنوان یکی از جرایم اساسی محسوب می‌شود که تعریف آن به صورت برداشتن مال دیگری به صورت پنهانی و بدون اجازه است. این مفهوم انواع مختلفی از سرقت‌ها را دربرمی‌گیرد که یکی از مهمترین آنها، سرقت از مناطق حادثه دیده است.
این سرقت بسته به شرایطش می‌تواند در دسته سرقت حدی یا تعزیری قرار گیرد. در ادامه به بررسی جرم سرقت از مناطق حادثه دیده و مجازات آن خواهیم پرداخت.
انواع سرقت
قانون مجازات اسلامی دو نوع کلی از سرقت را تعریف کرده است: سرقت حدی و سرقت تعزیری.
سرقت حدی
سرقت حدی، به جرایمی اشاره دارد که مجازات آنها توسط شریعت مشخص شده است. ویژگی بارز سرقت حدی این است که مجازات آن توسط شرع مقدس تعیین شده و قابل تغییر توسط قانون‌گذار نیست. همچنین، این جرم مشمول بخشش و عفو رهبری نمی‌شود و مجازات شدیدتری دارند.
برای اثبات این نوع سرقت، باید به تعدادی از شروط کلیدی توجه شود. این شروط تبیین شده توسط مشاوره حقوقی شامل موارد زیر می‌شود:
- مال مورد سرقت باید یک مال منقول باشد.
- مکان قرارگیری مال باید محلی باشد که به عنوان حرز تلقی شده و مانع از سرقت شده است.
- سارق باید حرز را شکسته و مال را برداشته باشد.
- سارق باید مال را از حرز خارج کرده باشد.
- عمل سرقت و هتک حرز باید به صورت پنهانی انجام شود.
- سرقت توسط پدر یا جد پدری صاحب مال انجام نشده باشد.
- ارزش مال سرقت شده باید معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک یا حدودا یک گرم طلا باشد.
- مال سرقت شده نباید در دسته‌ی اموال عمومی و دولتی، وقف عام یا وقف برای عموم قرار گیرد.
- سرقت در زمان قحطی انجام نشده باشد.
- صاحب مال باید از سارق شکایت کرده باشد.
- صاحب مال باید قبل از اثبات سرقت، سارق را نبخشیده باشد.
- مالک مال قبل از اثبات سرقت، مال را تحت ید خود درنیاورد.
- سارق قبل از اثبات جرم، مال را به مالکیت خود درنیاورده باشد.
- مال سرقت شده نباید در دسته اموال مغضوب یا اموال سرقت شده قرار گیرد.
اگر تمامی این شروط در سرقت مشاهده شود، آنگاه سرقت حدی اتفاق افتاده و مجازات تعیین شده در قانون برای سارق اجرا می‌شود.
در ماده 287 قانون مجازات اسلامی، بسته به اینکه سارق چند بار سابقه سرقت حدی داشته، چهار مجازات برای وی تعیین شده است:
- بار اول: قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتها. به نحوی که انگشت شست و کف دستش باقی بماند.
- بار دوم: قطع پای چپ از پایین برآمدگی. طوری که نصف قدم و مقداری از مسح باقی بماند.
- بار سوم: حبس ابد.
- بار چهارم: اعدام
سرقت تعزیری
سرقتی که حدی نباشد، تعزیری است. مجازات سرقت تعزیری توسط قاضی و با توجه به قانون تعیین می‌شود. این سرقت به دو دسته ساده و مشدد تقسیم می‌شود:
در سرقت تعزیری ساده، مجازات کمتر است، اما در سرقت تعزیری مشدد، شرایط خاصی نظیر زمان و مکان سرقت و استفاده از اسلحه موجب تشدید مجازات می‌شود.
اگر ارزش مال مسروقه در سرقت تعزیری ساده کمتر از 20 میلیون تومان باشد، سارق سابقه کیفری نداشته باشد و شاکی هم به متهم رضایت دهد، ممکن است جرم او بخشیده شود، اما در سرقت تعزیری مشدد، شرایط خاصی تعیین شده که حتی رضایت شاکی در آن نقشی ندارد.
در سرقت تعزیری مشدد شرایط خاص مانند زمان و مکان سرقت، استفاده از اسلحه، تعداد سارقین و غیره می‌تواند سبب تشدید مجازات سارقین شود.
سرقت از مناطق حادثه دیده و مجازات آن
یکی از انواع سرقت‌های تعزیری مشدد، سرقت از مناطق حادثه دیده است. در مواجهه با حوادث طبیعی یا وقوع رخدادهای ناگوار مانند سیل، زلزله یا حریق، مفهوم جرم سرقت از مناطق حادثه دیده، مطرح می‌شود. این موضوع به معنای ارتکاب سرقت در شرایطی است که یک منطقه دچار حادثه شده و دسترسی به منابع و اموال محدود شده است.
علاوه بر حوادث طبیعی، وقوع حوادثی نظیر تصادفات رانندگی نیز در این مفهوم قرار می‌گیرد. در این موارد، هرگونه سرقت که در مناطق آسیب دیده رخ دهد، با مجازات ویژه‌ای روبه‌رو خواهد بود.
مجازات برای این نوع جرم معمولاً شامل حبس از یک تا پنج سال و همچنین تا حداکثر هفتاد و چهار ضربه شلاق می‌شود. این اقدامات به دلیل شرایط استثنایی و بحرانی منطقه مورد بررسی قرار می‌گیرد. البته مشروط بر اینکه سرقت جزو سرقت حدی محسوب نشده و در دسته جرائم تعزیری قرار بگیرد.
در ماده 658 قانون مجازات اسلامی در تشریح این جرم آمده است: «هرگاه سرقت در مناطق سیل یا زلزله زده یا جنگی یا آتش سوزی یا در محل تصادف رانندگی صورت پذیرد و حائز شرایط حد نباشد مرتکب به مجازات حبس از یک تا پنج سال و تا (74) ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
مهمترین نکته در تعریف سرقت در این شرایط، وقوع حالت غیر عادی است که برای مردم منطقه به عنوان یک وقایع طبیعی یا غیر عادی تلقی می‌شود.
اگر این حوادث به عنوان یک اتفاق روزمره برای مردم محله مورد نظر محسوب شود، سرقت از این مناطق ممکن است از شمول حکم ماده مربوطه خارج شود.
مفهوم تصادفات رانندگی نیز به وضوح تعریف شده است. این شامل هرگونه تصادفی است که سرنشینان وسایل نقلیه از وضعیت عادی خارج شده باشند. این تعریف شامل هر نوع تصادف اعم از اتومبیلی یا غیر اتومبیل است. اما در صورتی که فردی در محل تصادف، جیب فردی را که برای تماشای تصادف آمده، بزند، از شمول حکم ماده خارج می‌شود.
و در نهایت، مفهوم منطقه جنگی به صرفه محدود نمی‌شود. این ممکن است هر منطقه‌ای باشد که به هر دلیلی مورد حمله یا حملات قرار گیرد، بدون توجه به اینکه آیا این حملات توسط دشمنان خارجی یا داخلی رخ می‌دهد. این شامل حملات داخلی مانند جنگ‌های داخلی و تعارضات بین جامعه‌ها و گروه‌ها نیز می‌شود.
ارکان جرم سرقت از مناطق حادثه دیده
برای شناخت بهتر از جنایت سرقت، بایستی به دو جنبه اصلی آن، یعنی عنصر مادی و عنصر معنوی آن پرداخت.
عنصر مادی سرقت شامل دو شرط است: تحصیل مال دیگری با سرقت آن و ارتکاب سرقت با هر نوع وسیله نقلیه، از جمله اتومبیل یا وسایل حمل و نقل عمومی می‌باشد.
به عبارت دیگر، مرتکب سرقت باید مالی را از فرد دیگری به طور غیرقانونی و بدون مجوز تحصیل کند و از هرگونه وسیله‌ای برای این کار استفاده کند.
عنصر معنوی سرقت، شامل عمد عام در ارتکاب عمل مجرمانه و سوءنیت خاص در ربودن مال دیگری در شرایط بحرانی است. شاید سارق قصد برهم‌زدن امنیت را نیز داشته باشد که در این حالت، اگر عمل او مشمول عنوان مجرمانه دیگری بشود، به خاطر همان جرم، مجازات خواهد شد. یا اینکه می‌تواند موجب تشدید مجازات شود.
انتهای رپرتاژ آگهی/