دود سفیدِ مرگآور؛ اصفهان در محاصره آلایندههای سمی مازوت و صنایع سنگین
به گزارش خبرنگار تابناک از استان اصفهان، در سالهای اخیر شهر اصفهان با پدیدهای نگرانکننده مواجه بوده است: انباشت هوای بسیار آلوده با رنگ خاکستری یا سفید که دید افقی را کاهش میدهد و سلامت مردم را به خطر میاندازد. این پدیده حاصل ترکیبی از عوامل مختلف نظیر سوخت مازوت در نیروگاهها و صنایع سنگین، فعالیت کورههای آجرپزی، تردد خودروهای دیزلی و شرایط اقلیمی بسته است. اما دقیقاً این دود سفید شامل چه موادی است و چرا برای سلامتی انسان خطرناک است؟
آلایندههای اصلی موجود در دود سفید چیست؟
دود حاصل از سوخت مازوت و سوختهای سنگین یکی از آلودهترین انواع دود صنعتی است. مازوت حاوی مقدار زیادی ناخالصی، فلزات سنگین و ترکیبات گوگردی است. مهمترین آلایندههای موجود در چنین دودهایی عبارتاند از:
الف) ذرات معلق PM2.5 و PM10
این ذرات بسیار ریز، سبک و قابل رؤیت به صورت «مه سفید» در هوا پخش میشوند.
PM10 ذرات درشتترند که باعث سرفه و تحریک دستگاه تنفس میشوند.
PM2.5 ذرات فوقریز هستند که از سدهای دفاعی ریه عبور کرده و وارد خون میشوند. همین ذرات عامل اصلی افزایش بیماریهای قلبی، سکته و سرطان ریه شناخته میشوند.
اکسیدهای گوگرد (SO2 و SO3)
مازوت یکی از بیشترین مقادیر گوگرد را در میان سوختها دارد. سوختن آن باعث انتشار مقادیر زیاد دیاکسید گوگرد میشود. SO2 در هوای مرطوب تبدیل به اسید سولفوریک شده و مه دود سفیدرنگ ایجاد میکند که برای انسان بسیار تحریککننده است.
پ) اکسیدهای نیتروژن (NOx)
این ترکیبات از احتراق کاملنشده و دمای بالا ایجاد میشوند. NOx علاوهبر تحریک شدید ریه، در تشکیل ازن سطح زمین نقش دارد که یکی از مخربترین آلایندههای گازی برای بافت ریه است.
ت) هیدروکربنهای آروماتیک و ترکیبات آلی فرّار (VOC)
این ترکیبات در سوخت سنگین، کورههای آجرپزی و صنایع شیمیایی وجود دارند. برخی از آنها مانند بنزن و تولوئن خاصیت سرطانزایی دارند.
ث) فلزات سنگین
دود صنایع و سوخت مازوت گاهی حاوی فلزاتی مانند وانادیوم، نیکل، سرب و کادمیم است. این فلزات به دلیل ماندگاری بالا در بدن، اثرات درازمدت و خطرناک بر سیستم عصبی و خونی دارند.
این آلودگی چه بر سر شهروندان می آورد؟
ترکیب آلایندههایی که گفته شد باعث ایجاد مجموعهای از اثرات کوتاهمدت و بلندمدت میشود:
اثرات کوتاهمدت
سرفه، خسخس سینه و تنگی نفس
تشدید آسم و آلرژی
التهاب چشم، سوزش گلو و خشکی بینی
سردرد و احساس خستگی غیرعادی
افت کارایی تنفسی حتی در افراد سالم
اثرات بلندمدت
افزایش احتمال سرطان ریه بهخصوص در تماس مداوم با PM2.5 و VOCها
افزایش خطر سکته قلبی و مغزی
بیماریهای مزمن انسدادی ریه (COPD)
فشار خون بالا و اختلالات قلبی
کاهش عملکرد شناختی و اثر بر سیستم عصبی (در اثر فلزات سنگین)
چه گروههایی بیشترین آسیب را میبینند؟
هوای آلوده برای همه خطرناک است، اما برخی گروهها آسیبپذیری بیشتری دارند:
کودکان چون ریه در حال رشد دارند و تنفس سریعتر انجام می دهند، افزایش خطر التهاب ریه و آسم، اثرات منفی بر رشد مغزی و تمرکز را بیشتر تجربه خواهند کرد. از سوی دیگر سالمندان چون سیستم ایمنی ضعیفتری دارند، شیوع بیشتر بیماری قلبی و ریوی و افزایش احتمال بستری و سکته در روزهای آلوده را باید پیش بینی کنند. همچنین زنان باردار با افزایش خطر تولد نوزاد کموزن و افزایش احتمال مشکلات جفت و رشد جنین روبرو هستند و بالاخره افراد دارای بیماریهای زمینهای (آسم، دیابت، قلبی) نیز با تشدید بحران و حملههای تنفسی و افزایش احتمال مرگومیر در آلودگی شدید مواجهند.
سطح خطر چقدر است؟
آلودگی ناشی از ذرات معلق و ترکیبات گوگردی، بهویژه اگر چند روز یا چند هفته در هوا باقی بماند، در ردهٔ بسیار خطرناک طبقهبندی میشود.
سازمان جهانی بهداشت میگوید:
هر افزایش ۱۰ میکروگرم در مترمکعب PM2.5 خطر بیماری قلبی و سکته را بهطور معنیدار افزایش میدهد.
تماس مداوم با هوای آلوده حتی در افراد جوان کاملاً سالم، میتواند ظرفیت تنفسی را کاهش دهد.
در پایان بایستی گفت دود سفید و مهآلودی که در بسیاری از روزهای سال اصفهان را فرا میگیرد، ترکیبی از ذرات معلق خطرناک، اکسیدهای گوگرد و نیتروژن، ترکیبات آلی سمی و فلزات سنگین است. این آلایندهها نهتنها کیفیت زندگی شهروندان را کاهش میدهند، بلکه سلامت گروههای آسیبپذیر مانند کودکان و سالمندان را به طور جدی تهدید میکنند و در بلندمدت موجب افزایش بیماریهای قلبی، ریوی و حتی سرطان میشوند.