گفتگو : توحید سیف
حسن شیخ زاده جزو هنرمندانی ست که عاشق کارش است، عاشق تئاتر. از آنهایی که درمقابل هر سختی و مشکلی دوام می آورد و میدان را ترک نمی کند. از آنهایی که از کارش بیشترین لذت را می برد. وقتی با او هم کلام می شوی خیلی زود به این عشق و علاقه صادقانه ش پی می بری. چند وقت پیش وقتی با گریم یکی از نقش هایش به تماشای هنرنمایی اش نشستم او را بسیار شبیه مرحوم حسین پناهی یافتم و این شباهت وقتی بیشتر شگفت زده ام کرد که بیشتر هم کلامش شدم. تلاش بی وقفه و بی غل و غش از ویژگی های کار اوست، کسی که برای تمرین تئاتر در تمام طول روز و به صورت مستمر برای مدت ها انرژی عجیبی دارد.
شیخ زاده که لیسانس بازیگری دارد می گوید نصف عمر سابقه کار تئاتر دارد. او حالا بعد از تجربه شیرین به روی صحنه بردن یک نمایش کودک در مقام کارگردان، دومین تجربه اش در این زمینه را روی صحنه می برد.
«بیدیلی بیدان» عنوان نمایشی ست که «ابراهیم عادل نیا» آن را نوشته و حسن شیخ زاده آن را برای مخاطبان کودک اردبیلی کارگردانی کرده است این نمایش از 20 تا 29 فروردین ماه در تالار شمس عطار مجتمع فدک به اجرا درآمد. با حسن شیخ زاده در مورد این نمایش و دنیای تئاتر هم کلام شدیم:
در مورد نمایش "بیدیلی بیدان" توضیح دهید.
نمایشی بیدیلی بیدان کاری در حوزه تئاتر کودکان است این نمایش بر اساس یک قصه فولکولور است از قصه های فولکولور منطقه آذربایجان، به اسم «بیدیلی بیدان»، که بچه بازیگوشی است که در مسیر قصه به شناختی از دنیای خودش و دنیای پیرامون خودش می رسد و در نهایت خودش را در این ادیسه پیدا می کند.
علاوه بر بیدیلی بیدان این اواخر جشنواره ای هم رفتید، در آن مورد بگویید؟
بله کاری بود که به صورت اتفاقی پیش آمد، یک نمایش تک پرسوناژه که قبلا آماده کرده بودیم به اسم «شمشیر شکسته» به نویسندگی آقای نباتی مقدم که من کارگردانی و بازیگری کرده بودم این کار را اخیرا فرستادیم برای جشنواره تک محراب در کرمانشاه که کار قبول شد و در این جشنواره جایزه سوم بازیگری مرد را توانستم کسب کنم.
خب برگردیم به «بیدیلی بیدان»، چطور برای اجرا آماده شد؟
از آنجایی که این نمایش یک کار پر پرسوناژ هست ما تا قبل از عید حدود 60 تا 70 درصد کار را آماده کردیم و در تعطیلات عید هم بچه ها از تعطیلاتشان زدند تا کار آماده اجرا شود، انشاالله که خستگی کار – که البته بیشتر لذت هست تا خستگی – با اجراهای پرمخاطب از تنمان دربرود و لذتش بیشتر شود.
چرا دوباره رفتید سراغ کار کودک؟
چون کار کودک بیشتر در ارتباط با مخاطب کودک است و مخاطب کودک خیلی صادق است، اگر کار من ضعیف باشد واقعا از واکنش مخاطب می فهمم کارم ضعیف است، در صورتی که مخاطب بزرگسال اغلب صادق نیست. از طرف دیگرکودکان به خصوص بچه های منطقه خودمان همیشه دغدغه من بوده اند. متاسفانه سیستم آموزشی ما راجع به تئاتر به کودکان اطلاعاتی نمی دهد در حالی که خیلی از مفاهیم را به راحتی با نمایش و نه نصیحت امر و نهی مستقیم م یتواند در ذهن کودکان نهادینه کرد.
اجرای «بیدیلی بیدان» چه سختی هایی داشت؟
شش ماه تمرین کردیم و علی رغم همه تلاش ها ما دستمزد قابل توجهی هم نتوانستیم به بازیگران و عوامل کار پرداخت کنیم. اما امسال اگر آموزش پرورش حمایت کند شاید بتوانیم بخشی از هزینه ها را جبران کنیم.
در کار کودک نمی شود مثلا چند تا تکه پارچه و تخته در صحنه بگذاری و بگویی کار کودک انجام می دهیم. کارهای روز دنیا را اگر ببینیم، می بینیم چقدر سرمایه گذاری می کنند، چقدر شکیل کار می کنند. حتی اگر محتوای آموزشی چندانی نداشته باشند، آنقدر کار را خوب نشان می دهند که حتی بزرگترها محو زیبایی اثر می شوند.
حالا ما که خدا را شکر محتوا داریم چون فرهنگ فولکولورمان غنی است. چه بسا که کارهای غربی هم بعضا از این فرهنگ ما الهام می گیرند و بهترین انیمیشن های دنیا را می سازند. حالا ما تصمیم بر این داریم که این کار را انجام بدهیم، در واقع پی ریزی اش را کرده ایم که با کمترین امکانات شکیل ترین اجرا را انجام دهیم، بهترین لباس ها را طراحی کنیم تا اجرای خوبی داشته باشیم.
فقر برنامه کودک در اردبیل که مرکز استان است، محسوس است پس با این حال این فقر در شهرستان ها به صورت مضاعف احساس می شود، آیا برنامه ای برای شهرستان ها هم در نظر دارید؟
ما دوست داریم که برای شهرستان ها هم اجرا کنیم چون شهرستان ها به تمام معنا محروم هستند، امیدواریم حمایت لازم انجام شود. در نهایت فیلم کار را هم بعد از اجراها برای جشنواره بین المللی کودک و نوجوان همدان می فرستیم.
با اینکه اشاره کردید ولی به صورت مشخص هدف از آماده کردن این کار را هم بفرمایید؟
ابتدائا هدف مخاطبان اردبیلی هستند که مخاطبان ترک زبان هم هستند تا با فرهنگ بومی خودمان آشنا شوند. با وجود همه رسانه هایی که وجود دارد اما فرهنگ بومی آذربایجان خیلی غریب افتاده است ما یک سری اصطلاح ها، بازی ها و قصه گویی هایی در این نمایش داریم که می خواهیم با اینها فرهنگ بومی را کودکان معرفی کنیم
درمورد نمایشنامه این کار توضیح دهید.
این نمایشنامه یک قصه فولکلور به صورت شعر است و بن مایه فکری متن، مخاطب بزرگسال را هم حداقل به فکر می برد. ویژگی اصلی این متن شاعرانه بودن و ریتمیک بودن اثر است.
چه ویژگی های اجرایی و جذابیت هایی برای مخاطب کودک به کار گرفته اید؟
من بیشتر با تصویر و تخیل کودک کار می کنم. مانور من با بازیگران و موسیقی است. با تصویرهایی که خلق می کنم و خلاقیت مخاطب کودک رو به چالش می کشم. البته روی رنگ، لباس، نورپردازی که باید در هرنمایشی باشد کار می کنم. علی رغم این که می گویند کودک شاید بترسد ولی من بدون اینکه تاریکی بگذارم یا موارد ترسناک دیگر، روی نورپردازی کار می کنم که واقعا تاثیر خوبی روی نمایش می گذارد تا تخیل مخاطبی را که قدرت تخیلش خیلی وسیع است به کار گرفته شود.
فارغ از این نمایش، نظرتان در مورد اجرای عمومی تئاتر در طول سال بر روی صحنه های اردبیل چیست؟
ما طول سال کار می کنیم، سعی مان هم این است که روی پای خودمان بایستیم ولی تا زمانی که سیاست گذاری هایمان و تئاتر خصوصی مان درست نشود، تئاتر و بازیگران مان حرفه ای نشوند، کار ما لنگ است و عذاب می کشیم. با این همه سابقه تا حالا فقط از جیبم خرج کرده ام.
از دید عوام زندگی ام را باخته ام. هرچند خودم به یک لذتی رسیدم و شاید من فدا شوم در این راه و این کار، ولی دوست دارم یک تاثیری بگذارم، یک اتفاقی را جا بگذارم که کمکی باشد برای درست شدن این مسیر.
نکته آخر؟
مثل اکثر کارهای هنری، علاوه بر مشکلات دیگر، مشکل مکان تمرین داشتیم. نیاز به سالن از نیازهای اصلی تئاتر اردبیل است که امیدواریم مسئولان جدی بگیرند و اقدامی مثبت در این زمینه انجام دهند.