به بهانه ماه مبارک رمضان و واجب بودن روزه‌داری در این ایام به گفت‌و گو با کارشناس مسائل سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی گلستان پرداخته و تاثیرات روزه بر سلامت روان فرد را جویا شدیم، آنچه در ادامه می‌خوانید بخشی از گفت‌وگو با مهدیس شاهینی، روانشناس گلستانی است:
امساک غذایی در روزه چه تاثیری بر وجود انسان دارد؟
مشکلات روح و روان قابل تفکیک از مسائل جسمانی نیست و به عبارتی می‌توان گفت بیماری جسمانی و روانی با هم توامان بوده و یکدیگر تاثیر می‌گذارند، گاهی بیماری‌های جسمانی علت بروز بیماری‌های روانی بوده و گاهی بالعکس آن اتفاق می‌افتد.
پدیده روزه به این معناست که ما چند ساعتی را نباید چیزی بخوریم و وقتی که ما وعده‌های غذایی و نوشیدنی خود را حذف می‌کنیم، بدن ما در حالتی از استراحت قرار می‌گیرد. در روزهای معمولی وقتی بدن متوجه می‌شود که می‌تواند تغذیه کند ذهن ما زمان بسیاری را برای انتقال پیام گرسنگی صرف کرده، هنگامی که غذا را می‌خوریم گرایش پیدا می‌کند به بلع و هضم غذا و فرایندهای مرتبط با آن یعنی ذهن مشغول جسم می‌شود.
حال زمانی که امساک می‌کنیم ذهن ما وقت آزاد برای پرداختن به مسائل دیگر دارد، مواردی که شاید در حالت معمول فرصت فکر کردن به آن‌ها برای انسان فراهم نیست که این مجالی است تا انسان با خود خلوت کرده و به پر کردن خلاهای روحی و پاسخ به سوالات درونی‌اش بپردازند، چرا که در بسیاری از مواقع انباشت خلاءهای روحی و روانی در وجود ما منشاء قطعی بیماری‌های جسمی هستند.
چرا هنگامی که روزه هستیم تمایل به سکوت بیشتری داریم؟
ببینید هنگامی که انسان روزه است به دلیل اینکه مواد مغزی کمتری در طول روز به بدن می‌رسد طبیعتا انرژی کمتری دارد و انسان نا خودآگاه کمتر صحبت کرده و بیشتر فکر می‌کند به عبارت خودمانی‌تر انگار «حال حرف زدن نداریم» و وقتی کمتر صحبت کنیم به همان میزان بسیار کمتر از کلمات یا جملاتی با بار معنایی منفی استفاده می‌کنیم.
در آمار علمی که وجود دارد نشان داده شده است که بروز خشم در ماه مبارک رمضان بسیار کمتر است و یکی از دلایل آن این بوده که همان مقدار انرژی موجود در بدن در طول ساعات روزه داری صرف سوخت و ساز جسم شده و افراد به دلیل کم بودن انرژی انتخاب می‌کنند که از صحبت‌های اضافی و بیهوده پرهیز کنند، چرا که رفتار پرخاشگرانه و عصبی انرژی بیشتری از انسان صرف می‌کند.
پر واضح است که عدم بروز رفتار پرخاشگرانه و عصبی و کنترل آن به مرور زمان بر افزایش آرامش روان فرد تاثیر گذار بوده و انسان می‌آموزد که می‌تواند در مواقعی که نیاز به عکس العمل زیادی نیست خود را کنترل کرده و از کنار بسیاری از مسائل به راحتی عبور کند.
مقاومت در مقابل یکی از بزرگترین لذت‌های دنیا یعنی غذا خوردن چه فایده ای دارد؟
انسان هنگامی که روزه است مقابل یکی از بزرگترین لذت‌های دنیا مقاومت می‌کند که این یعنی من در حال تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس خودم بوده و به توانمندی خودم باور دارم و در حال تهذیب نفس هستم. در دوران نوجوانی احساسات و تمایلات بر انسان قالب است و وقتی این نوجوان می‌بیند که توانسته است مقابل این لذت بزرگ مقاومت کند متوجه می‌شود که توانایی مدیریت و کنترل بر رفتار خود را دارد یعنی حتی می‌تواند در مقابل رفتارهای منفی خود نیز مقاومت کرده و آن‌ها را اصلاح کند.
آگاهی در این امر مسئله مهمی است؛ اینکه ما متوجه شویم روزه‌داری فقط یک امر جسمانی نیست و گام موثری در تقویت روح، اصلاح نقاط ضعف و بهبود نقاط قوت است و منِ انسان اگر کسی هستم که زود رنج یا عصبی هستم، نمی‌توانم استرسم را کنترل کنم و آسیب پذیر هستم روزه باعث می‌شود باور پیدا کنم که می‌توانم همه آن‌ها را اصلاح کنم چرا که روح و جسمم آموخته است چگونه می‌تواند از عادات معمولی که دارد دل بِکند و عادات جدیدی را جایگزین کند همین مسئله سبب افزایش خودباوری می‌شود و فرد با خود می‌گوید اگر من توانستم در بین این همه آدم که روزه نمی‌گیرند بالغ بر ۱۵ ساعت چیزی نخورم و مقاومت کنم پس می‌توانم از پس کارهای دیگر نیز با همتی که دارم بر بیایم.
آیا روزه داری سبب کاهش افسردگی می‌شود؟
روزه‌داری باعث کاهش افسردگی در انسان می‌شود، در حالت معمولی سموم اضافی بسیاری از طریق غذاهای نامناسب و فراوری شده وارد بدن ما شده و سبب سردی مزاج می‌شود و سرد شدن مغز انسان آن را به سمت افسردگی و ناراحتی‌های روحی سوق می‌دهد، هنگامی که روزه‌ایم از ورود سموم اضافی به بدن جلوگیری می‌شود و این طهارت جسم سبب بروز طهارت روح و دریافت انرژی مثبت از سمت اندام‌های بدن می‌شود.
اگر دقت کرده باشید در ادیان و کشورهای دیگر نیز این رسم غذا نخوردن و امساک کردن وجود دارد مثلا مرتاض‌های هندی برای افزایش توجه و تمرکز ساعات بسیاری را روزه می‌گیرند تا بتوانند انرژی مثبت را وارد بدن کرده و انرژی منفی را از اندام‌ها خارج کنند؛ پس یکی از برکات روزه را می‌توان کاهش سوخت و سازهای اضافی بدن و ورود انرژی مثبت و متعاقب آن کاهش افسردگی دانست.
نماز و روزه چطور می‌تواند انسان را متحول کند؟
پدیده نماز و روزه اراده را در وجود انسان تقویت می‌کنند، مثلا در روزه‌داری فرد شوک بزرگی به مغز وارد کرده و این تحولی اجتناب ناپذیر برای مغزی است که باور رسیده است باید در یک ریتم خاص و تکراری حرکت کند. ذهنی که در یک ساعت خاص در شبانه روز درخواست صبحانه، ناهار و شام داشته است حال ما با شروع ماه مبارک به آن می‌گوییم تو باید ۳۰ روز تغییر کنی که البته کار بسیار سختی است و همه افراد این توانایی را ندارند که از دایره امن زندگی روزمره خارج شوند.
شما در روزه‌داری به جسم و روح خود کنترل پیدا کرده و با اراده‌ای که دارید در نیمه‌های شب بیدار شده به خوردن غذا و عبادت با مخلوق مشغول می‌شوید، مسئله‌ای که شاید برای خیلی از انسان‌هایی که با پدیده روزه‌داری آشنا نیستند عجیب و غیرقابل باور باشد که بدنی را که در خواب عمیق است بیدار کنید و دستور غذا خوردن به آن بدهید.
تاکید ما بر این است که این شوک مغزی را به ذهن وارد کرده و از حالت روتین خارج شوید که می‌تواند دنیای جدیدی را به روی شما باز کند، دنیایی سرشار از خودباوری و انرژی مثبت و همچنین زمان بیشتری برای پرداختن به خود و ارتباط با مخلوق که روح انسان را شاداب کرده و حیاتی نو به آن هدیه می‌دهد.