سخنگوی صنعت آب ایران در رابطه با اینکه چه کسی وظیفه پیگیری مشکلات احتمالی ساخت سد بخش آباد در افغانستان و بالادست سیستان و خراسان جنوبی و اثرات منفی آن بر مناطقی از ایران را دارد پاسخ داد.
فیروز قاسم زاده ، سخنگوی صنعت آب ایران در نشست خبری امروز دوشنبه 15 آبان ماه 1402 در جمع اصحاب رسانه در پاسخ به رکنا مبنی بر اینکه اخیرا طالبان به کمک قطر، سدی به نام سد بخش آباد بالادست سیستان و خراسان جنوبی می سازد که از آنجا که این سد هنوز ساخته نشده و هم اکنون اوضاع سیستان به شدت بحرانی است اما پس از ساخت این سد فاجعه آبی و انسانی در انتظار سیستان است، گفت: این موضوع مربوط به وزارت امورخارجه است و مربوط به بخش آب نیست. در بحث حقابه ایران از هیرمند، معاون آب وزارت نیرو، عضو کمیساران است و فقط برای تعیین وضعیت میزان آبی که کمیساران باید تعیین کند، پاسخگو هستیم.
قاسم زاده در پاسخ به این سوال رکنا که وضعیت آبی سیستان در حال حاضر وضعیت مناسبی نیست و با ساخت سد بخش آباد وضعیت اسفناک تر خواهد شد، وزارت نیرو چه برنامه ای برای جلوگیری از این بحران دارد؟ گفت: مساله آب در سیستان ویژه دنبال می شود. بیشترین اعتباراتی که بخش آب کشور در تامین، توزیع و آبرسانی آب شرب شهری و روستایی انجام می دهد به منطقه سیستان و بلوچستان اختصاص دارد تا این منطقه مطمئن و پایدار بماند.
وی در ادامه تاکید کرد: حقابه ایران از هیرمند به طور مستمر در حال پیگیری است و مرتب در جلسه کمیساران حضور داریم. اقداماتی هم انجام گرفته است ولی تا امروز آبی دریافت نکرده ایم و همیشه این موضوع مورد اعتراض ما بوده است و آن را مطالبه کردیم. ولی عدم دریافت حقابه باعث نشده است که بی تفاوت بمانیم.
سخنگوی صنعت آب ایران تاکید کرد: به همین منظور طرح های بسیاری آغاز شده است و برای پایدارسازی تامین آب شرب سیستان و بلوچستان هزاران میلیارد تومان هزینه می شود و حتی براساس دستورات رئیس جمهور، سیستان بلوچستان جزو اولین مناطقی است که باید آب به آن برسد، لذا پایدارسازی در حال انجام است و در کنار آن وزارت نیرو با همکاری وزارت امورخارجه پیگیر حقابه ایران است، بنابراین همه تکالیفی که برعهده داریم را دنبال می کنیم.
قاسم زاده در ادامه نشست خبری درخصوص تغییر اقلیم و اینکه بخش آب کشور باید با این مساله خود را تطبیق دهد، گفت: امسال 18 خرداد بارش 20 دقیقه ای در سد کرج فاجعه ای را به بار آورد که در 60 سال اخیر نادر بود و یا بارندگی چند ساعته که در چالوس رخ داد، از تغییرات الگوی بارشی است که در کشور به طور ملموس شاهد آن هستیم.
وی با اشاره به تاثیرات تغییر اقلیم در ایران، اظهار داشت: کشور ما یک سوم متوسط جهانی بارش دریافت می کند، این در حالی است که توزیع بارندگی ها نیز در مناطق و در فصول مختلف متفاوت است، به طوری که در فصل بهار و پاییز 25 درصد، تابستان 5 درصد و در زمستان 45 درصد بارش دریافت می کنیم و در مجموع 110 میلیارد مترمکعب مجموع آب تولید شده کشور است و باید برای 40 درصد آن برنامه ریزی کنیم اما مصرف آب کشور بیش از 90 میلیارد مترمکعب است.
قاسم زاده با بیان اینکه میزان بارش ها کم و دمای هوا افزایش یافته است، گفت: میزان تبخیر آب در کشور شدت پیدا کرده است و از سوی دیگر کشور در شرایط اقلیم گرم و مرطوب قرار گرفته است ولی با این حال به بارش ها ختم نشده است و در 3 سال اخیر در شرایط خشک قرار داشتیم.
وی تاکید کرد: طبق بررسی های انجام شده در 15 سال اخیر، بدترین وضعیت را در سه سال گذشته تجربه می کنیم و این وضعیت در نیم قرن اخیر بی سابقه است که با این شدت وضعیت منابع آبی به شرایط بغرنج برسد.
قاسم زاده با بیان اینکه در سال های اخیر شاهد کاهش بارندگی ها در تمام فصول حتی در فصل زمستان بودیم، تصریح کرد: ادامه یافتن تغییرات اقلیمی نگران کننده است زیرا کشور را در آینده با پدیده خالی بودن سدها مواجه می کند. حتی بارش ها به صورت برف هم دیده نمی شود و باعث می شود که آبی برای ذخیره نداشته باشیم و آب ها به صورت سیل از دسترس خارج می شود. هر نیم درجه افزایش دمای کشور بیش از 10 میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر را از دسترس خارج می کند.
سخنگوی صنعت آب کشور با بیان اینکه باید از منابع آبی کشور صیانت کرد، گفت: بخشی از موضوع به تغییرات اقلیمی مربوط است و بخشی به مدیریت مصرف و فرهنگ سازی مربوط است. تغییرات اقلیمی کشور را تحت تاثیر قرار داده است که باید خود را با آن سازگار کنیم و برای این موضوعات باید با برنامه ریزی پیش برویم.
وی با بیان اینکه مسئله فرونشست در کشور بسیار جدی است، گفت: وقتی لایه های خاک رس از آب خالی شود و بیش از حد آب مصرف شود، لایه های رسی جابه جا می شوند و به فرونشست زمین می انجامد. طبق گزارش سازمان نقشه برداری جنوب تهران میزان فرونشست زمین در جنوب تهران به 18 سانتیمتر در سال رسیده است.
قاسم زاده درخصوص دریاچه ارومیه گفت: بخش کشاورزی به شدت در سال های اخیر در این منطقه افزایش یافته است و این باعث آسیب هایی به دریاچه ارومیه شده است که به دنبال تغییرات اقلیمی رخ داده است.
سخنگوی صنعت آب، وضعیت سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه را نگران کننده توصیف کرد و گفت: مجموع 13سد این حوضه آبریز نسبت به سال گذشته 12 درصد کاهش حجم آب دارند که تداوم آن می تواند نگران کننده باشد.
وی با بیان اینکه 84 درصد مساحت کشور در اقلیم خشک و نیمه خشک و 16 درصد در اقلیم مدیترانه ای و مرطوب است، گفت: باید منابع آبی کشور را مدیریت کنیم. آب 21 درصد مساحت کشور پشت سدها جمع می شود و 80 درصد آن تنظیم نمی شود.
قاسم زاده با بیان اینکه میزان بارش های کل کشور از ابتدای سال آبی جاری تا 12 آبان 12 میلیمتر است، گفت: میزان بارش های 16 استان زیر نرمال بوده است. در این مدت میزان بارش های 6 استان هم در حد نرمال بود و فقط 7 استان بارش های بالاتر از نرمال داشته اند.
اگرچه پیش بینی برای بارش ها در تیرماه خوشبینانه بود اما فرایند فعلی نشان از آن دارد که وضعیت بارشی تا اینجا چندان مطلوب نبوده است.
قاسم زاده گفت: همچنان پیش بینی ها بیانگر آن است که از 10 آبان تا 10 بهمن وضعیت بارشی مطلوب باشد اما نسبت به این امر با توجه به میزان بارندگی ها از ابتدای سال آبی جاری تا 12 آبان تردید داریم. پیش بینی شده بود که آبان ماه 6.6 درصد میلیمتر بارش داشته باشیم که تاکنون فقط 3.8 میلیمتر محقق شده است.
سخنگوی صنعت آب کشور، میزان موجودی آب سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا 13 آبان را یک میلیارد و 800 میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: این رقم نسبت به سال گذشته رشد 26 درصدی دارد که با توجه به وضعیت بارشی کمی عجیب به نظر می رسد. البته ممکن است این مساله ناشی از تغییرات اقلیمی باشد، یعنی برخی جاهایی که بارش نداشته ایم بارش خوب اتفاق افتاده باشد و همین امر بر موجودی سدها اثر گذاشته باشد.
وی افزود: اگر وضعیت بارش ها طبق روند فعلی باشد و پیش بینی بارش خوب محقق نشود، احتمال اعمال محدودیت در برخی کشت ها وجود خواهد داشت.
قاسم زاده درباره وضعیت سدهای تامین کننده آب تهران هم گفت: گرچه وضعیت سدهای غرب تهران شامل امیرکبیر و طالقان مطلوب است اما وضعیت آب سدهای شرق تهران شامل ماملو، لار و لتیان چندان مطلوب ارزیابی نمی شود. تابستان امسال وضعیت مصرف آب مطلوب نبود به گونه ای که هر روز اوج مصرف اتفاق می افتاد.
قاسم زاده درباره تنش آبی در کشور تاکید کرد: از 6 حوضه اصلی آبریز کشور، چهار حوضه دارای تنش بوده و فقط 2 حوضه بدون تنش است.