خشکبار یکی از اقلام مهم در حوزه صادرات غیرنفتی کشور است که در میان انواع گوناگون آن، پسته و مغز پسته بیشترین ارزآوری را برای کشور دارد؛ بهطوریکه سال گذشته با صادرات ۱۲۶ هزار تن پسته و مغز پسته، یکمیلیارد و ۱۴۷ میلیون دلار درآمد ارزی برای کشور ایجاد شده که در نهایت میتوان گفت: ۶۶/۷ درصد صادرات خشکبار سال قبل متعلق به این محصول بوده است.
آمارهای رسمی نشان میدهد سال ۹۵-۱۳۹۴ (۲۰۱۶ میلادی) ایران با در اختیار داشتن ۲۴ درصد صادرات جهانی پسته، رتبه دوم در جهان را به خود اختصاص داده و درآمدی بیش از ۶۹۹ میلیون دلار از صادرات این محصول کسب کرده بود. امریکا نیز ۳۹ درصد صادرات پسته جهان را به خود اختصاص داده و در جایگاه نخست قرار داشت. این درحالی است که در سال ۹۴-۱۳۹۳ (۲۰۱۵ میلادی) سهم ایران و امریکا از بازارهای جهانی این بخش به ترتیب ۳۵ و ۳۰ درصد بوده است و ایران جایگاه نخست را داشت.
به گزارش «گسترشتجارت»، کاهش تولید پسته ایران دلایل گوناگونی دارد که بهگفته بازرس اول اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران، توزیع و مصرف کود و سم اشتباه، مهمترین دلیل کاهش شدید تولید پسته ایرانی است که البته در کنار بحران کمآبی مزید بر علت شده است. به گفته محمدامین حاجکاظمیان، اگر دولت عالمانه وضعیت را اصلاح نکند، پسته ایرانی نیز مانند بادام ایرانی از بین میرود و باید شاهد ورود پسته امریکایی به کشور باشیم و از تولیدکننده برتر جهان به مصرفکننده صرف میرسیم.
مسئولان وزارت جهاد کشاورزی میگویند امسال گرمای مهلک دهه نخست فروردین باعث خسارت به باغهای پسته شده است، اما صادرکننده ممتاز کشور دیدگاه دیگری داد و ادعا میکند استفاده از سم و کودهایی که برای باغهای پسته کارآیی نداشته، باعث از بین رفتن تولید شده است.
فاصله ۷۰ هزار تومانی پسته ایرانی و امریکا
بازرس اول اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران با بیان اینکه زمانی ایران بزرگترین تولیدکننده بادام جهان بود، اما بهدلیل حمایت نشدن و بیتوجهی تولید کاهش یافت و قیمتها بالا رفت، اظهار کرد: به همین دلیل درحالحاضر بزرگترین بازار مصرف بادامهای کالیفرنیا هستیم و بادام امریکایی از کشورهای دوبی، بحرین و... وارد کشور میشود.
محمدامین حاجکاظمیان در گفتوگو با «گسترشتجارت» تصریح کرد: اگر به صنعت پسته توجه نداشته باشیم و آن را به حال خود رها کنیم، سرنوشتی مانند بادام خواهد داشت؛ در نتیجه نباید بگذاریم پسته امریکایی وارد ایران شود. این محصول کیفیت و طعم مطلوبی ندارد و با طعمدهنده قابل استفاده خواهد شد. پسته امریکایی در حالی کیلویی ۷۰، ۸۰ هزار تومان است که پسته ایرانی نرخ ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزار تومانی دارد؛ در نتیجه اگر این اختلاف نرخ بیشتر شود امکان ورود پسته امریکایی نیز وجود دارد که نباید اجازه دهیم چنین اتفاقی رخ دهد.
وی با اشاره به اینکه امسال میتوانستیم ۳۰۰ هزار تن پسته تولید کنیم، تاکید کرد: کود و سم اشتباه باعث شد باغهای پسته نابارور شود و کاهش شدیدی در تولید داشته باشیم. هرچند کمبود آب و سرمایهگذاری نکردن دولت نیز تاثیر بسیاری داشت، اما آنچه شرایط این محصول را در امسال به این معضل کشاند، استفاده از سم و کود اشتباه بود که باغداران نیز بدون آگاهی از آن استفاده کردند.
به گفته این صادرکننده ممتاز خشکبار کشور، وظیفه وزارت جهادکشاورزی ترویج است یعنی باید آموزش بدهد که اگر از این پس، این کار را بهدرستی انجام دهد شاهد حل معضل پسته خواهیم بود. وگرنه که پسته در مناطق کویری و مناطق کم آب تولید میشود بنابراین خیلی هم نباید بحران آب را در این موضوع دخیل دانست. همین شرایط باعث شد تولید پسته به یکششم سال قبل برسد.
حاجکاظمیان با بیان اینکه بهدلیل کاهش تولید فلهفروشی پسته نخواهم داشت، تصریح کرد: امسال نمیتوانیم بازارها را تامین و فلهفروشی کنیم در نتیجه به سمت بستهبندی، برندینگ و خلق ارزش میرویم.
بازرس اول اتحادیه صادرکنندگان خشکبار ایران همچنین با بیان اینکه صادرات نیاز بخش کشاورزی کشور است، اظهار کرد: مازاد تولید همیشه صادر میشود که نوع محصول صادراتی با مصرف داخل نیز متفاوت است و در واقع پسته درجهیک همیشه برای مصرف داخلی در نظر گرفته میشود.
وی افزود: تمرکز بازار صادراتی پسته بر پستههای دهنبست، آبخندان و مغزسبز پسته است. مازاد پستههای درجهیک ایرانی به بازارهای هندوستان، لبنان، سوریه و استرالیا که همکلاس ایران هستند، صادر و برای بقیه کشورها در سراسر جهان از گزینههای ضعیفتری استفاده میشود.
با یکگونی پسته، ۱۰ گونی گندم میخریم
امسال بهدلیل شرایط جوی و همچنین ناآور بودن سال پسته، تولید این محصول مهم صادراتی بهشدت کاهش یافته و به گفته رئیس انجمن پسته، به یکچهارم تولید سال گذشته رسیده، اما با توجه به اینکه پسته یک محصول لوکس است و قشر مرفه بالاترین مصرف را دارند، نباید بهدلیل ارزان شدن پسته در داخل، بازار ۱۰۰ ساله صادرات را از دست داد.
به گفته رئیس انجمن پسته، این محصول، کالای اساسی و ضروری نیست، بلکه لوکس است و بالاترین مصرف آن بین قشر مرفه جامعه است. ازسوی دیگر، بهطور متوسط ۸۰ درصد پسته تولیدی کشور صادر میشود؛ بنابراین نمیتوانیم بهدلیل کمبود پسته در داخل، یک بازار ۱۰۰ ساله را از دست بدهیم. محمود ابطحی در گفتوگو با ایسنا، تصریح کرد: اگر پسته گرانتر هم بشود نباید نگران این باشیم که یک عده خاص بخواهند پسته ارزان مصرف کنند. آنها میتوانند پسته مصرف نکنند یا اگر میخواهند مصرف کنند پول بیشتری بپردازند. با صادرات یکگونی پسته میتوانیم ۱۰ گونی گندم وارد کنیم.
وی با تاکید بر اینکه نوسان دما در کاهش تولید پسته موثر بوده، اظهار کرد: باتوجه به اینکه سال گذشته سال «آور» پسته بوده و اصولا امسال سال ناآور این محصول است.
رئیس انجمن پسته در ادامه توضیح داد که پسته سالآوری دارد، یعنی اگر یک سال تولید آن زیاد باشد سال بعد بهطور قطع کم میشود؛ بنابراین با توجه به اینکه سال گذشته، سال آور بوده، امسال قاعدتا باید سال ناآور باشد و باید کمتر از سال گذشته پسته تولید شود، اما کاهش شدید آن به گفته کارشناسان بهدلیل نوسان هوا بوده است.
به گفته وی، برآورد انجمن پسته آن است که امسال حدود ۵۰ هزار تن تولید پسته خواهیم داشت و با توجه به اینکه سال گذشته برآورد انجمن حدود ۲۲۵ تا ۲۳۰ هزار تن بوده است، تولید پسته حدود یکچهارم سال گذشته خواهد بود. ابطحی همچنین با بیان اینکه اگر فکر کنیم پسته باید ارزان باشد یا در داخل زیادتر مصرف شود، اصلا فکر اقتصادی نیست، افزود: کسی که پسته از ما میخرد جایی را اجاره کرده یا خریده است.
کارگر دارد، پسته را بستهبندی میکند و سیستم توزیع دارد؛ بنابراین اگر ماده اولیه را به او ندهیم این سازمان بسته میشود و از بین میرود. در نتیجه یا تغییر شغل میدهد و دنبال کالای دیگری میرود یا دیگر پسته ما را بستهبندی و توزیع نمیکند؛ در نتیجه بازار جهانی را از دست میهیم. وی در ادامه با تاکید بر اینکه پسته یک محصول یکساله نیست و تولیدکننده باید به فکر صادرات سال بعد هم باشد، گفت: اگر تولیدکننده، بازار جهانی را از دست بدهد سال بعد نمیتواند پسته را بفروشد، زیرا رقبا جای او را خواهند گرفت. پس نمیتواند در بازار جهانی حضور نداشته باشد و با این دلیل که پسته باید در داخل مصرف شود، جلوی صادرات را بگیرند.
دلمان برای مصرفکنندگان مرفه نسوزد
رئیس انجمن پسته درباره سابقه ممنوعیت صادرات پسته در کشور گفت: در دولت نهم مدت کوتاهی صادرات را ممنوع کردند که در همان مدت کوتاه آسیب زیادی به بازار جهانی پسته ایران وارد شد.
وی همچنین درباره درآمد حاصل از صادرات گفت: درآمد صادرات از نظر ارزی رقم خیلی بالایی نیست، اما اگر دل شبکه ارتباط جمعی برای مصرفکننده مرفه بسوزد و بخواهد جلوی صادرات را به هر علتی بگیرد، نه تنها درآمد صادراتی امسال کم میشود، بلکه بهطور کلی صادرات از بین میرود. به گفته ابطحی، پسته بهطور تقریبی در سراسر جهان مصرف میشود.
صادرات این محصول به تعدادی از کشورها مستقیم است، اما کشورهایی هم هستند که پسته به آنجا میرود و سپس به کشورهای دیگر صادر میشود؛ مانند امارات در خاورمیانه و آلمان در اروپا.