به گزارش تابناک یزد،لالاییها جزئی از ادبیات شفاهی هر منطقه و جزو عامترین ترانههای محلی و بومی مناطق مختلف کشور به شمار میروند.
لالاییها و زمزمهها بیانگر خواستهها، آرزوها و نیازهای مادرانهای هستند
که حکایت از شرایط خاص اجتماعی، اقلیمی و فرهنگی هر قوم و ملتی دارند و
دربردارنده مفاهیمی ارزشمند هستند که از طریق مادر به فرزند میرسد.
لالایی بیشک یک قطعه موسیقی است که هر فرد در زندگی خود آن را از سوی
مادرش برای نخستین بار میشنود ولی این لالاییها در هر یک از شهرهای ایران
بسته به نوع فرهنگها و گویشهای محلی، متنوع هستند. این تنوع میتواند
جزوی از تمدن، تاریخ و فرهنگ هر منطقه به شمار آید.
کهن شهر یزد نیز با برخورداری از مردمی با فرهنگ و هنرمند از لالاییهای
متنوعی در جوامع شهری و روستایی بهرهمند است که به صورت یک قطعه موسیقی
دلنشین از سوی مادران یزدی برای کودکانشان بیان شده و نسل به نسل از گذشته
به آیندگان به ارث رسیده است.
البته این فرهنگ شفاهی با گذشت زمان و به دنبال رشد تکنولوژی و ارتباطات
این روزها رو به فراموشی رفته است در حالی که ثبت این آثار میتوانست آنها
را همانند بناها و آثار تاریخی این دیار به عنوان شاهکاری در دل کویر حفظ
کند و به عنوانی میراثی ماندگار برای نسلهای بعدی به یادگار گذارد.
لالایی؛ زمزمه دلنشین ایام کودکی
یک بانوی کهنسال یزدی میگوید: مادران در گذشته با هدف انس بیشتر با
فرزندشان، ارزش گذاشتن به پارهای مسائل مانند شجاعت و مهر به پدر برای
کودکان خود در هنگام خواب، زمزمه هایی دلنشین به نام لالایی میخواندند که
نه تنها کودک را به مادر نزدیک میکرد بلکه ارزشهای فرهنگی را در این
قالب به کودک آموزش میداد.
«صدیقه بندرآبادی» میافزاید: از صحبتها و خاطرات قدیمی مادرم این طور
استنباط میکنم که او در گذشته در کنار دار، لالایی را در کنار زمزمه های
نقشه خوانی قالی میخواند تا من راحت تر بخوابم.
وی با بیان این که این زمزمهها در گذشته برای کودکان آرامشبخش بود،
عنوان میکند: این زمزمهها اکنون رو به فراموشی رفته است و مادران تمایل
دارند از طریق موسیقیهای کودکانه امروزی که بعضاً محتوای آنها برای
خودشان نیز ناشناخته است، فرزندانشان را به دور از آغوش گرم خود بخوابانند.
یکی دیگر از مادران سالخورده که دارای 5 نوه است، بیان میکند: من برای این
که این فرهنگ و ارزش خوب گذشته رو به فراموشی نرود، همانند مادرم برای
آرامش و نزدیکی با نوههایم برایشان لالایی میخوانم که باعث ایجاد شجاعت،
نزدیکی و انس بیشتر من با آنها شده است.
«بیبی سکینه بردستانی» با ذکر نمونه هایی از لالاییهای مرسوم در بین
مادران یزدی، میگوید: این لالاییها بیشتر با مضمون دعاهای خیر مادر در
حق فرزند بوده است که به عنوان نمونه میتوان به «لالالا لا گلم باشی،
نمیری و همیشه برم باشی، لالالا گل ریحون، بابات رفته باغ و بستون» اشاره
کرد.
ادبیات شفاهی فراموش شده
یک پژوهشگر فرهنگ عامه یزدی میگوید: لالاییها جزوی از ادبیات شفاهی هر
منطقه و از عامترین ترانههای محلی و بومی به شمار میروند که عمدتاً
بیانگر خواستهها، آرزوها و نیازهای مادرانه هستند که علاوه بر آرامبخش
بودن برای کودکان، حکایتگر شرایط اجتماعی، اقلیمی و فرهنگی هر جامعه یا
قوم و ملتی هستند.
«صدیقه رمضانخانی» بیان میکند: لالاییها اغلب رو به فراموشی رفته اند
و امروزه مادران غالباً کودکان خود را با کمک لوح فشردهها و آهنگهای
مختلف به خواب میبرند در حالی که در گذشته فرزندان خانواده در آغوش مادر و
با احساس وجود و ضربان قلب مادر خود آرام میگرفتند و علاوه بر این آرامش،
مفاهیم اجتماعی و ارزشهای فرهنگی به کودکان تفهیم میشد.
به گفته این پژوهشگر، لالایی در هر منطقه، کیش و آیینی تفاوت دارد و حتی
این لالاییها در هر نقطه از استان با دیگر نقاط آن تفاوتهایی دارد.
وی لالایی را برگرفته از فرهنگ عامه میداند و خود را تنها پژوهشگری در
استان میخواند که این لالاییها را در قالب کتابی جمعآوری کرده است.
رمضانخانی معتقد است که این فرهنگ باید از سوی میراث فرهنگی و دیگر ارگان
های فرهنگی استان گردآوری شود و در آثار ملموس کشور به ثبت برسد.
وی با ذکر نمونههایی از لالاییهای مشهور مادران یزدی میگوید: اغلب
لالاییها در برگیرنده مضامینی مانند توکل به خداوند، قدردانی از پدر و
مادر و حرمت گذاشتن به آنها بوده است. علاوه بر آن آرزوی زیارت کردن برای
فرزند، انیس و مونس مادر بودن، به انتظار نشستن برای پدر و شجاع بودن
بارزترین مضامین لالاییهای یزدی است.
وی درادامه به برخی از این لالاییها اشاره میکند و میخواند: «گل سرخم
مره ملا، موخونه سوره الله، که به مفهوم خداوند، تو حفظش کن و یارتها
نصیبش کن» یا «لالا لا گلم باشی، همیشه همدمم باشی».
لزوم ثبت مفاهیم لالایی خطه کویر در آثار ناملموس کشور
مشاور اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان میگوید: چند سالی
است که در قالب جشنواره «یلدا» برای برگزاری خانوادگی آیین یلدا در شهرستان
بافق، جشنواره «لالاییخوانی» برگزار میشود.«سید مصطفی فاطمی» ادامه
میدهد: این جشنواره که با بهرهگیری از چند پیرمرد و پیرزن لالایی خوان
برگزار میشود، با استقبال خوب مردم بافق روبهرو شده و این جشنواره تنها
فعالیت فرهنگی برای حفظ نواهای لالاییخوانی است.وی در مورد ثبت
لالاییخوانی به عنوان فرهنگ در آثار ناملموس کشور نیز میگوید: برای ثبت
لالاییخوانی هنوز هیچ فکری در استان نشده ولی با گردآوری آن با همکاری
اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی،یک حرکت خوب فرهنگی برای ثبت آن در آثار
ناملموس کشور برای آیندگان تدارک دیده شده است.