یک کارشناس ارشد روانشناسی گفت: افرادی که دارای مهارت‌های اجتماعی هستند، در چالش‌های زندگی با منطق رفتار می‌کنند، اعتماد به نفس و آگاهی بالایی دارند، کمتر درگیر بیماری‌های روانی پس از ابتلا به کرونا می‌شوند.
با طغیان کروناویروس، هراس ابتلا به این بیماری جهان را فراگرفته، اما نباید اجازه دهیم این بیماری تبدیل به نوعی انگ شود. احتمال سرایت این ویروس ناشناخته به همه افراد جامعه وجود دارد و همه در مقابل این بیماری با هم یکسان هستند.
به گزارش ایسنا، حال برخی افراد به علت بی احتیاطی یا ناخواسته به این بیماری مبتلا می‌شوند و حتی ممکن است هر یک از ما میزبان این ویروس باشیم بنابراین انتظار چه نوع برخوردی از سوی اطرافیان داریم؟ از زمان شیوع ویروس تاکنون وقتی فردی عطسه یا سرفه می‌کند به شوخی او را کرونایی می‌خوانیم و فاصله خود را با او زیاد می‌کنیم در حالیکه در فصلی قرار داریم که ممکن است حساسیت‌های فصلی گریبانگیر برخی شود و عطسه و سرفه‌ها ربطی به این بیماری نداشته باشند.
حتی اگر فردی بنا به هر علتی به کرونا مبتلا شده باشد به میل خود نبوده و از این بابت خوشحال نیست بنابراین نباید با رفتار خود حس شرمندگی در او ایجاد کرده یا او را به انزوای اجتماعی بکشانیم کما اینکه استرس فرد مبتلا را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد و ممکن است سیستم ایمنی اش را ضعیف کرده و مقاومت در برابر بیماری را برایش سخت‌تر کند پس بیایید به جای برچسب زدن و اذیت کردن مبتلایان، هنجار‌های اجتماعی را رعایت کنیم و جامعه را هر چه زودتر از این بلا رها سازیم.
بدین منظور سعی کردیم نشستی با آگاهی بخشان جامعه همچون پزشک بیماری‌های عفونی، جامعه شناس و روانشناس با موضوع «انگ اجتماعی کرونا» در دفتر ایسنا برگزار کنیم که دو تن از مهمانان ترجیح بر ارتباط مجازی داشتند و نفر سوم حضوری برای توضیح این موضوع در دفتر حاضر شد.
بهبودیافتگان کرونا تهدیدی برای سلامت افراد جامعه نیستند
عضو هیئت علمی گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینای همدان در گفت‌وگو با ایسنا، درباره کروناویروس اظهار کرد: کرونا، ویروسی از خانواده کروناویروس‌ها است، این ویروس بسیار حساس و ناپایدار است، اما سرعت انتشار بالایی دارد. این ویروس به علت قرابت زیادی که با خانواده سارس‌ها دارد، به نام SARS-CoV-۲ نیز ملقب شده است.
دکتر فاطمه ترکمان‌اسدی ادامه داد: خود ویروس بسیار حساس و ناپایدار است و با یک محلول آب و صابون، محلول با پایه ضعیف الکلی و شوینده‌های الکلی به راحتی از بین می‌رود، اما اصلی‌ترین معضل این ویروس، سرعت انتشار بالای آن است.
وی درباره مراقبت‌های بهداشتی افراد توضیح داد: افراد عادی جامعه یعنی کسانی که نه خود و نه اطرافیان درجه یک آن‌ها به ویروس مبتلا نشده اند، فقط لازم است مسائل بهداشت فردی را رعایت کرده، از ماسک و دستکش استفاده کنند، دست‌های خود را با آب و صابون بشویند، از تردد در مکان‌های شلوغ خودداری و تردد‌ها را فقط به مواقع اضطرار محدود کنند و در فضای بسته با جمعیت زیاد مانند آسانسور قرار نگیرند بنابراین با رعایت این نکات امکان ابتلا بسیار محدود می‌شود.
ترکمان‌اسدی با تأکید بر ناشناخته بودن این ویروس و تکمیل و تغییر اطلاعات در ماه‌های آینده، در رابطه با وضعیت بهبودیافتگان این ویروس تشریح کرد: بیماران از زمان ترخیص از بیمارستان، تا دو هفته ملزم هستند در قرنطینه بمانند تا امکان انتقال بیماری از بین برود، پس از این مدت امکان انتقال ویروس وجود ندارد و این افراد هیچ تهدیدی برای سلامت جامعه محسوب نمی‌شوند.
«کرونایی» یک انگ اجتماعی غلط
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا نیز به خبرنگار ایسنا گفت: برای تمام افراد جامعه این امکان وجود دارد که برچسب «کرونایی» بودن را بخورند، کرونا یک انحراف اجتماعی نیست بنابراین انگ بودن این رفتار باید کنار گذاشته شود.
دکتر علی‌محمد قدسی درباره برچسب کرونایی بودن توضیح داد: یک تئوری در جامعه شناسی تحت عنوان تئوری انگ وجود دارد، در این تئوری به یکسری رفتار‌ها و بیماری‌ها مانند انحرافات اجتماعی که دارای معنای اجتماعی هستند، انگ زده می‌شود. انگ زدن در رابطه با کروناویروس یک رفتار غلط اجتماعی است چراکه امکان دارد هر کسی به این ویروس مبتلا شود.
این مدرس دانشگاه درباره راهکار رفع این معضل افزود: تنها راه برون رفت از این مسئله آموزش و تعریف دوباره مفاهیم است که باید توسط متخصصان هر رشته انجام شود. در رابطه با انگ کرونایی بودن، این وظیفه پزشکان است که بازتعریف صحیح و کاملی از این بیماری داشته باشند.
وی با تأکید بر نقش مهم رسانه‌ها در بازنشر تعریف جدید مفاهیم، اظهار کرد: پس از این بازتعریف ها، افراد صاحب نظر و پرنفوذ اجتماعی موظف به اشاعه این مطالب هستند و رسانه‌ها نیز به عنوان یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار، نقطه کلیدی و اساسی این بازتعریف هستند.
نقش مهم اعتماد به نفس در تنش‌های روانی پس از بهبودی
یک کارشناس ارشد روانشناسی گفت: افرادی که دارای مهارت‌های اجتماعی هستند، در چالش‌های زندگی با منطق رفتار می‌کنند، اعتماد به نفس و آگاهی بالایی دارند، کمتر درگیر بیماری‌های روانی پس از ابتلا به کرونا می‌شوند.
سیدنصرت‌الله میرمعینی افزود: شکل گیری بیماری‌های روانی و رفتاری در مبتلایان به کروناویروس در نتیجه شخصیت ضعیف، عدم اعتماد به نفس، عدم آگاهی، عدم تعهد و مبارزه جویی این افراد است، هر چقدر دانش و اطلاعات ما در زمینه این بیماری افزایش پیدا کند به همان نسبت در مواجهه با این چالش بهتر مقابله می‌کنیم و کمتر دچار اضطراب و استرس می‌شویم.
وی ادامه داد: عدم اطلاع باعث ترس و اضطراب می‌شود، یعنی چیزی که مبهم است ما را بیشتر دچار اضطراب و افسردگی می‌کند و هر چقدر دانش ما وسیع‌تر باشد به همان نسبت می‌توانیم مقابله گر خوبی در برابر مشکلات باشیم.
این روانشناس مطرح کرد: خانواده، فرآیند رشد و شکل گیری شخصیت و تحصیلات نقش مهمی در کسب شناخت و آگاهی از محیط پیرامون افراد دارد.
وی درباره تأثیر مشکلات روانی بر وضعیت جسمی افراد بیان کرد: استرس و مشکلات روانی باعث ترشح هورمون کورتیزول در بدن می‌شود، این هورمون سیستم دفاعی بدن را تضعیف و تخریب می‌کند و فرد ممکن است زودتر به بیماری مبتلا شود.
وی با تأکید بر موضوع علاقمندی انسان به زندگی اجتماعی تشریح کرد: انسان‌ها ذاتاً دوست دارند در اجتماع حضور و با اطرافیانشان ارتباط داشته باشند، فرد مبتلا نمی‌خواهد این ارتباط را قطع کند بنابراین افرادی که ترس از منزوی شدن و حقارت دارند بیماری خود را کتمان می‌کنند بنابراین باید آموزش‌های لازم به مردم داده شود که در مواجهه با این افراد به گونه‌ای رفتار شود که آن‌ها احساس طرد شدن نداشته باشند.
میرمعینی درباره نحوه آگاه سازی مردم گفت: راهکار‌های مقابله با این بحران باید به زبان ساده به مردم آموزش داده شود چراکه مردم اطلاع کافی در این زمینه ندارند و این آگاه سازی وظیفه و رسالت رسانه‌های جمعی است که با برنامه‌های روزانه پرسش و پاسخ به سوالات مردم پاسخ دهند.
به گزارش ایسنا، انجمن آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران نکاتی برای پیشگیری از بروز انگ اجتماعی نسبت به بیماران covid-۱۹ اعلام کرد که در ادامه می‌آید:
- در برخورد با مبتلایان با این بیماری نباید بترسید و نباید ترس خود را به طرف مقابل نشان دهید. ضمن حفظ خونسردی خود و احترام به طرف مقابل فاصله اجتماعی را با فرد رعایت کنید.
- از شایعات و تصورات غلط دوری کنید و تنها اطلاعاتی دقیق را از منابع معتبر در مورد بیماری کرونا ویروس به دست آورید.
- بپذیرید که واقعیت‌ها و نه ترس مانع از انتشار COVID-۱۹ خواهد شد.
- آنچه در مورد کرونا اهمیت دارد سرعت سرایت بالای آن است نه قدرت کشندگی آن. باید بدانیم که برای پیشگیری از سرایت کرونا اقدامات ساده و بسیار مؤثری وجود دارد که همه ما می‌توانیم با انجام دادن آن‌ها خودمان، عزیزان‌مان و افراد آسیب‌پذیر را در امان نگه داریم.
- در انتخاب کلمات دقت کنید. شیوه بیان می‌تواند بر دیدگاه ما و اطرافیانمان تأثیر بگذارد. کلماتی همچون مورد مشکوک، ایزوله شده، مظنون به بیماری یا قربانی بار منفی دارند و می‌توانند نگرشی ناخوشایند در افراد جامعه نسبت به این بیماران ایجاد کنند. از به کار بردن آن‌ها بپرهیزید.
- در برخورد با بیماران از اصطلاحات درست همچون "افرادی که COVID-۱۹ دارند"، "افرادی که تحت درمان COVID-۱۹ قرار دارند"، "افرادی که از COVID-۱۹ بهبود می‌یابند" و "افرادی که ممکن است COVID-۱۹ داشته باشند یا فرض می‌کنیم که آن‌ها COVID-۱۹ را داشته باشند" استفاده کنید.
- از کاربرد اصطلاحاتی که افراد مبتلا را مقصر تلقی می‌کند و ارزش انسانی آنان را پایین می‌آورد، خودداری کنید.
- از به کار بردن اصطلاحات اغراق آمیز مانند "کشتار جمعی" که باعث ایجاد وحشت می‌شوند، اجتناب کنید.
- مکان، گروه شغلی یا جمعیت خاصی را به این بیماری متصل نکنید. به طور مثال از اصطلاحاتی همچون "بیماری چینی‌ها" استفاده نکنید.
- مثبت صحبت و بر تأثیر اقدامات پیشگیری و درمان تأکید کنید و روی جنبه‌های منفی و پیام‌های تهدیدآمیز تأکید نکنید.
- شایعات و مطالب ناموثق را در شبکه‌های اجتماعی خود به اشتراک نگذارید.
- برای افزایش حس همدلی مبتلایان را همانند عضوی از اعضای خانواده خود تصور کنید که دچار این بیماری شده‌اند. آیا رفتار‌های منفی با اعضای خانواده خود را می‌پسندیدید؟
- با دوستان و اعضای فامیل خود که دچار این بیماری شده‌اند تماس تصویری برقرار کنید و با آنان ابراز همدردی کنید.
- اگر به این بیماری مبتلا شده‌اید، آن را پنهان نکنید و تجارب خود را در مورد ابتلا و درمان با دیگران به اشتراک بگذارید.
- در صورت مطلع شدن از ابتلای دیگران، سعی‌کنید ارتباط تلفنی برقرار کنید و با حس همدردی و امید دادن آمادگی خود را برای هرگونه یاری اعلام کنید.
- سعی کنید نسبت به ابتلای بستگان و آشنایان به بیماری کرونا رازدار باشید.
- تلاش کنید بیماری COVID-۱۹ را به عنوان بیماری به دیگران بشناسانید و باور‌های غلط را دربار آن اصلاح کنید.
به گزارش ایسنا، حال برخی افراد به علت بی احتیاطی یا ناخواسته به این بیماری مبتلا می‌شوند و حتی ممکن است هر یک از ما میزبان این ویروس باشیم بنابراین انتظار چه نوع برخوردی از سوی اطرافیان داریم؟ از زمان شیوع ویروس تاکنون وقتی فردی عطسه یا سرفه می‌کند به شوخی او را کرونایی می‌خوانیم و فاصله خود را با او زیاد می‌کنیم در حالیکه در فصلی قرار داریم که ممکن است حساسیت‌های فصلی گریبانگیر برخی شود و عطسه و سرفه‌ها ربطی به این بیماری نداشته باشند.
حتی اگر فردی بنا به هر علتی به کرونا مبتلا شده باشد به میل خود نبوده و از این بابت خوشحال نیست بنابراین نباید با رفتار خود حس شرمندگی در او ایجاد کرده یا او را به انزوای اجتماعی بکشانیم کما اینکه استرس فرد مبتلا را در معرض خطر جدی قرار می‌دهد و ممکن است سیستم ایمنی اش را ضعیف کرده و مقاومت در برابر بیماری را برایش سخت‌تر کند پس بیایید به جای برچسب زدن و اذیت کردن مبتلایان، هنجار‌های اجتماعی را رعایت کنیم و جامعه را هر چه زودتر از این بلا رها سازیم.
بدین منظور سعی کردیم نشستی با آگاهی بخشان جامعه همچون پزشک بیماری‌های عفونی، جامعه شناس و روانشناس با موضوع «انگ اجتماعی کرونا» در دفتر ایسنا برگزار کنیم که دو تن از مهمانان ترجیح بر ارتباط مجازی داشتند و نفر سوم حضوری برای توضیح این موضوع در دفتر حاضر شد.
بهبودیافتگان کرونا تهدیدی برای سلامت افراد جامعه نیستند
عضو هیئت علمی گروه بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی ابن سینای همدان در گفت‌وگو با ایسنا، درباره کروناویروس اظهار کرد: کرونا، ویروسی از خانواده کروناویروس‌ها است، این ویروس بسیار حساس و ناپایدار است، اما سرعت انتشار بالایی دارد. این ویروس به علت قرابت زیادی که با خانواده سارس‌ها دارد، به نام SARS-CoV-۲ نیز ملقب شده است.
دکتر فاطمه ترکمان‌اسدی ادامه داد: خود ویروس بسیار حساس و ناپایدار است و با یک محلول آب و صابون، محلول با پایه ضعیف الکلی و شوینده‌های الکلی به راحتی از بین می‌رود، اما اصلی‌ترین معضل این ویروس، سرعت انتشار بالای آن است.
وی درباره مراقبت‌های بهداشتی افراد توضیح داد: افراد عادی جامعه یعنی کسانی که نه خود و نه اطرافیان درجه یک آن‌ها به ویروس مبتلا نشده اند، فقط لازم است مسائل بهداشت فردی را رعایت کرده، از ماسک و دستکش استفاده کنند، دست‌های خود را با آب و صابون بشویند، از تردد در مکان‌های شلوغ خودداری و تردد‌ها را فقط به مواقع اضطرار محدود کنند و در فضای بسته با جمعیت زیاد مانند آسانسور قرار نگیرند بنابراین با رعایت این نکات امکان ابتلا بسیار محدود می‌شود.
ترکمان‌اسدی با تأکید بر ناشناخته بودن این ویروس و تکمیل و تغییر اطلاعات در ماه‌های آینده، در رابطه با وضعیت بهبودیافتگان این ویروس تشریح کرد: بیماران از زمان ترخیص از بیمارستان، تا دو هفته ملزم هستند در قرنطینه بمانند تا امکان انتقال بیماری از بین برود، پس از این مدت امکان انتقال ویروس وجود ندارد و این افراد هیچ تهدیدی برای سلامت جامعه محسوب نمی‌شوند.
«کرونایی» یک انگ اجتماعی غلط
عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی سینا نیز به خبرنگار ایسنا گفت: برای تمام افراد جامعه این امکان وجود دارد که برچسب «کرونایی» بودن را بخورند، کرونا یک انحراف اجتماعی نیست بنابراین انگ بودن این رفتار باید کنار گذاشته شود.
دکتر علی‌محمد قدسی درباره برچسب کرونایی بودن توضیح داد: یک تئوری در جامعه شناسی تحت عنوان تئوری انگ وجود دارد، در این تئوری به یکسری رفتار‌ها و بیماری‌ها مانند انحرافات اجتماعی که دارای معنای اجتماعی هستند، انگ زده می‌شود. انگ زدن در رابطه با کروناویروس یک رفتار غلط اجتماعی است چراکه امکان دارد هر کسی به این ویروس مبتلا شود.
این مدرس دانشگاه درباره راهکار رفع این معضل افزود: تنها راه برون رفت از این مسئله آموزش و تعریف دوباره مفاهیم است که باید توسط متخصصان هر رشته انجام شود. در رابطه با انگ کرونایی بودن، این وظیفه پزشکان است که بازتعریف صحیح و کاملی از این بیماری داشته باشند.
وی با تأکید بر نقش مهم رسانه‌ها در بازنشر تعریف جدید مفاهیم، اظهار کرد: پس از این بازتعریف ها، افراد صاحب نظر و پرنفوذ اجتماعی موظف به اشاعه این مطالب هستند و رسانه‌ها نیز به عنوان یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار، نقطه کلیدی و اساسی این بازتعریف هستند.
نقش مهم اعتماد به نفس در تنش‌های روانی پس از بهبودی
یک کارشناس ارشد روانشناسی گفت: افرادی که دارای مهارت‌های اجتماعی هستند، در چالش‌های زندگی با منطق رفتار می‌کنند، اعتماد به نفس و آگاهی بالایی دارند، کمتر درگیر بیماری‌های روانی پس از ابتلا به کرونا می‌شوند.
سیدنصرت‌الله میرمعینی افزود: شکل گیری بیماری‌های روانی و رفتاری در مبتلایان به کروناویروس در نتیجه شخصیت ضعیف، عدم اعتماد به نفس، عدم آگاهی، عدم تعهد و مبارزه جویی این افراد است، هر چقدر دانش و اطلاعات ما در زمینه این بیماری افزایش پیدا کند به همان نسبت در مواجهه با این چالش بهتر مقابله می‌کنیم و کمتر دچار اضطراب و استرس می‌شویم.
وی ادامه داد: عدم اطلاع باعث ترس و اضطراب می‌شود، یعنی چیزی که مبهم است ما را بیشتر دچار اضطراب و افسردگی می‌کند و هر چقدر دانش ما وسیع‌تر باشد به همان نسبت می‌توانیم مقابله گر خوبی در برابر مشکلات باشیم.
این روانشناس مطرح کرد: خانواده، فرآیند رشد و شکل گیری شخصیت و تحصیلات نقش مهمی در کسب شناخت و آگاهی از محیط پیرامون افراد دارد.
وی درباره تأثیر مشکلات روانی بر وضعیت جسمی افراد بیان کرد: استرس و مشکلات روانی باعث ترشح هورمون کورتیزول در بدن می‌شود، این هورمون سیستم دفاعی بدن را تضعیف و تخریب می‌کند و فرد ممکن است زودتر به بیماری مبتلا شود.
وی با تأکید بر موضوع علاقمندی انسان به زندگی اجتماعی تشریح کرد: انسان‌ها ذاتاً دوست دارند در اجتماع حضور و با اطرافیانشان ارتباط داشته باشند، فرد مبتلا نمی‌خواهد این ارتباط را قطع کند بنابراین افرادی که ترس از منزوی شدن و حقارت دارند بیماری خود را کتمان می‌کنند بنابراین باید آموزش‌های لازم به مردم داده شود که در مواجهه با این افراد به گونه‌ای رفتار شود که آن‌ها احساس طرد شدن نداشته باشند.
میرمعینی درباره نحوه آگاه سازی مردم گفت: راهکار‌های مقابله با این بحران باید به زبان ساده به مردم آموزش داده شود چراکه مردم اطلاع کافی در این زمینه ندارند و این آگاه سازی وظیفه و رسالت رسانه‌های جمعی است که با برنامه‌های روزانه پرسش و پاسخ به سوالات مردم پاسخ دهند.
به گزارش ایسنا، انجمن آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران نکاتی برای پیشگیری از بروز انگ اجتماعی نسبت به بیماران covid-۱۹ اعلام کرد که در ادامه می‌آید:
- در برخورد با مبتلایان با این بیماری نباید بترسید و نباید ترس خود را به طرف مقابل نشان دهید. ضمن حفظ خونسردی خود و احترام به طرف مقابل فاصله اجتماعی را با فرد رعایت کنید.
- از شایعات و تصورات غلط دوری کنید و تنها اطلاعاتی دقیق را از منابع معتبر در مورد بیماری کرونا ویروس به دست آورید.
- بپذیرید که واقعیت‌ها و نه ترس مانع از انتشار COVID-۱۹ خواهد شد.
- آنچه در مورد کرونا اهمیت دارد سرعت سرایت بالای آن است نه قدرت کشندگی آن. باید بدانیم که برای پیشگیری از سرایت کرونا اقدامات ساده و بسیار مؤثری وجود دارد که همه ما می‌توانیم با انجام دادن آن‌ها خودمان، عزیزان‌مان و افراد آسیب‌پذیر را در امان نگه داریم.
- در انتخاب کلمات دقت کنید. شیوه بیان می‌تواند بر دیدگاه ما و اطرافیانمان تأثیر بگذارد. کلماتی همچون مورد مشکوک، ایزوله شده، مظنون به بیماری یا قربانی بار منفی دارند و می‌توانند نگرشی ناخوشایند در افراد جامعه نسبت به این بیماران ایجاد کنند. از به کار بردن آن‌ها بپرهیزید.
- در برخورد با بیماران از اصطلاحات درست همچون "افرادی که COVID-۱۹ دارند"، "افرادی که تحت درمان COVID-۱۹ قرار دارند"، "افرادی که از COVID-۱۹ بهبود می‌یابند" و "افرادی که ممکن است COVID-۱۹ داشته باشند یا فرض می‌کنیم که آن‌ها COVID-۱۹ را داشته باشند" استفاده کنید.
- از کاربرد اصطلاحاتی که افراد مبتلا را مقصر تلقی می‌کند و ارزش انسانی آنان را پایین می‌آورد، خودداری کنید.
- از به کار بردن اصطلاحات اغراق آمیز مانند "کشتار جمعی" که باعث ایجاد وحشت می‌شوند، اجتناب کنید.
- مکان، گروه شغلی یا جمعیت خاصی را به این بیماری متصل نکنید. به طور مثال از اصطلاحاتی همچون "بیماری چینی‌ها" استفاده نکنید.
- مثبت صحبت و بر تأثیر اقدامات پیشگیری و درمان تأکید کنید و روی جنبه‌های منفی و پیام‌های تهدیدآمیز تأکید نکنید.
- شایعات و مطالب ناموثق را در شبکه‌های اجتماعی خود به اشتراک نگذارید.
- برای افزایش حس همدلی مبتلایان را همانند عضوی از اعضای خانواده خود تصور کنید که دچار این بیماری شده‌اند. آیا رفتار‌های منفی با اعضای خانواده خود را می‌پسندیدید؟
- با دوستان و اعضای فامیل خود که دچار این بیماری شده‌اند تماس تصویری برقرار کنید و با آنان ابراز همدردی کنید.
- اگر به این بیماری مبتلا شده‌اید، آن را پنهان نکنید و تجارب خود را در مورد ابتلا و درمان با دیگران به اشتراک بگذارید.
- در صورت مطلع شدن از ابتلای دیگران، سعی‌کنید ارتباط تلفنی برقرار کنید و با حس همدردی و امید دادن آمادگی خود را برای هرگونه یاری اعلام کنید.
- سعی کنید نسبت به ابتلای بستگان و آشنایان به بیماری کرونا رازدار باشید.
- تلاش کنید بیماری COVID-۱۹ را به عنوان بیماری به دیگران بشناسانید و باور‌های غلط را دربار آن اصلاح کنید.
