گنبد نمکی مورجان در استان فارس واقع است. اين كوه نمكي در نزديكي روستاي مورجان در منطقه كوهمره سرخي، جنوب غرب شيراز واقع شده است.
گنبد نمکی مورجان در شمال غرب روستای مورجان در منطقه کوهمره سرخی رخنمون يافته است. از نظر تقسيمات کشوري اين روستا در دهستان دادنجان، بخش ميمند شهرستان فيروز آباد واقع شده است. دسترسي به اين گنبد نمكي از دو طريق امكان پذير مي باشد:
١- جاده آسفالته شيراز – آازرون، سه راهي آوهمره سرخي، جاده آسفالته کوهمره سرخي آه تا روستاي مسقان ادامه دارد و پساز آن تا روستاي مورجان جاده شوسته مي باشد.
٢- جاده آسفالته مسير شيراز- آوار- فيروز آباد، سه راهي باوريان، جاده آسفالته آوهمره سرخي که تا روستاي مورجان ادامه دارد.
سابقه تاریخی گنبد نمکی مورجان
بنا به گفته افراد محلي، مردم منطقه از قديم الايام از نمك اين تل نمكي براي مصرف غذايي استفاده مي کرده اند. آنها اين گنبد نمكي را بر اساس مجرا هاي خروجي نمك از بخش مرکزي و ميزان نمك ته نشست شده در آنها، به طور محلي به ۴ نمكدان به نام هاي نمكدان دزد، آهله، سر و نو تقسيم کرده اند. مورجاني ها به دو بخش مرتفع، مقاوم و ستيغ ساز اين گنبد که از ساير بخش ها بلندتر بوده و از دور نمايان مي باشد، قلات سياه – سرخ و قلات شاه نشين مي گويند و مارن هاي رنگين فرسايش پذير بين اين بلندي ها را چهل مله (چهل گردنه) مي نامند.
زمين شناسي گنبد نمکی مورجان
گنبد نمكي مورجان در بين دو کوه مورجان و بویم قرار دارد اين دو کوه، دو قطعه جابجا شده از یک تاقدیس می باشند. فعاليت قطعه جنوبی تر گسل کره بس سبب بریدن تاقدیس و تقسيم آن به دو قطعه و جابجا شدن دو قطعه نسبت به یکدیگر شده است. کوه مورجان قطعه شرقی (واقع در شرق خط گسل، جنوب شرق روستای مسقان) و کوه بویم قطعه غربی (واقع در غرب خط گسل، غرب روستای مسقان) می باشد. در مجموع این تاقدیس شکسته و جابجا شده نسبت به تاقدیس هاي شمالی کم عرض تر و از نظر طول محور، کوتاه تر و از نظر ارتفاع نيز کم ارتفاع تر می باشد (بيشترین ارتفاع کوه مورجان ٢٠٠٠ متر و کوه بویم ١٧٠٠ متر می باشد). در طول این قطعه از گسل کره بس دیاپير نمکی هرمز به صورت گنبد نمکی پدیدار گشته است. به دليل ابعاد کوچکتر تاقدیس مذکور نسبت به تاقدیس شمالی تر، فرسایش متعاقب شکسته شدن و جابجایی، کمتر توانسته تأثير گذار باشد. لذا سازند های قدیمی تر این تاقدیس رخنمون نشده اند و سازند آسماری بدنه سطحی هر دو قطعه از تاقدیس(دو کوه مورجان و بویم) را ساخته است. در تقسيم بندی زمين شناسی ساختمانی، اين گنبد نمكي در کمربند چين -گسل خورده زاگرس، زیر واحد زاگرس چين خورده ساده واقع گردیده است.
ژئوتوريسم گنبد نمكي مورجان
تل نمكدان مورجان از دور دست به صورت کوهي سياهرنگ که از ميان تاقديس ها و ناوديس ها منطقه سر برافراشته با توپوگرافي برجسته و گنبدي خود نمايان مي باشد. اين گنبد نظم و ترتيب توالي چينه شناسي منطقه را به هم ريخته ها و از نزديك با تنوع رنگ ها ي مختلف مشخص مي شود. درزه ها و شكاف هاي انحلالي، دره هاي انحلالي و ريزش توده هاي سنگي در بيروني ترين بخش اين گنبد به وفور ديده مي شود. در بخش جنوب غربي اين گنبد، چشمه اي از دل زمين مي جوشد و به رودخانه شور مي پيوندد. در مسير عبور آب اين چشمه بلورهاي سفيد رنگ نمك به اشكال زيبايي ته نشست آرده اند آه براي ژئوتوريست ها و گردشگران عادي جالب و ديدني مي باشند.
ارزش هاي گردشگري گنبد نمكي مورجان
مورجان روستايي قديمي است که در ناوديس تنگ بين دو تاقديس مورجان و کوه گورم در در بين تپه هاي گچي سازند گچساران سكني گزيده است. دره اي عميق از ميان اين روستا مي گذرد. در ميانه اين دره در وسط روستا، از آنار چناري بلند چشمه اي با آب تلخ معروف به آب تلخو از دل زمين مي جوشد و به باغ هاي انار اهالي سرازير مي شود. در بالادست اين چشمه درختچه هاي بنگرو و گز گسترش دارند. گنبد نمكي مورجان در آنار اين روستاي آوهستاني- جنگلي قرار گرفته است. ساير ارزش هاي گردشگري اين گنبد نمكي به اين شرح مي باشد:
١- در کنار روستای مورجان قرار گرفته است و روستاي مسقان نيز به آن نزديك مي باشد.
٢- دسترسي به آن از طريق شهرهاي شيراز، فيروزآباد، فراشبند و جره امكان پذير مي باشد.
٣- درياچه فصلي گورم در قله کوه گورم در همسايگي آن مي باشد.
۴- ناوديسمعلق آوه سرخ در مسير آن واقع شده است ( مسير شيراز – آوار- مورجان)
۵- گنبد نمكي رمقان در شمال غرب آن و گنبد نمكي باچون در جنوب شرق آن قرار دارد
۶-رودخانه مورجان از پائين دست اين نمکی می گذرد و پسآن به رودخانه شور تغيير نام پيدا مي آند.
٧- دره ای تنگ شيب تنگ در شمال غرب آن واقع شده است.
٨- وجود گسل کره بسدر اين منطقه عوارض و اشكال منحصر بفردي ايجاد کرده است.
٩- همراهي گسل آره بس، رودخانه مورجان، گنبد نمكي، تاقديس هاي بويم، مورجان و کوه گورم مناظر زيبايي را بوجود آورده است.
١٠ – اين گنبد در محلي تغيير پوشش گياهي جامعه جنگلي بلوط به جامعه جنگلي بنه و بادام کوهي قرار دارد.
١١ – آوره هاي گچ پزي محلي- ساخته دست مورجاني ها- در حوالي روستا ديده مي شوند.
١٢ – در منطقه کوهمره سرخی آثار طبيعی فراوان دیگری مانند گنبد نمكي رمقان، کوه بيل (معروف به دیوار آهنی)، رود خانه قره آقاج (واژه ترکی به معنی چوب سياه )، رود خانه ماصرم، چشمه خانه حاجی، قله دلو، کوه مروک (مرکز سطحی زمين لرزه سال ١٣٧٨ کوهمره سرخی)، تنگ دم اسب،
١- جاده آسفالته شيراز – آازرون، سه راهي آوهمره سرخي، جاده آسفالته کوهمره سرخي آه تا روستاي مسقان ادامه دارد و پساز آن تا روستاي مورجان جاده شوسته مي باشد.
٢- جاده آسفالته مسير شيراز- آوار- فيروز آباد، سه راهي باوريان، جاده آسفالته آوهمره سرخي که تا روستاي مورجان ادامه دارد.
سابقه تاریخی گنبد نمکی مورجان
بنا به گفته افراد محلي، مردم منطقه از قديم الايام از نمك اين تل نمكي براي مصرف غذايي استفاده مي کرده اند. آنها اين گنبد نمكي را بر اساس مجرا هاي خروجي نمك از بخش مرکزي و ميزان نمك ته نشست شده در آنها، به طور محلي به ۴ نمكدان به نام هاي نمكدان دزد، آهله، سر و نو تقسيم کرده اند. مورجاني ها به دو بخش مرتفع، مقاوم و ستيغ ساز اين گنبد که از ساير بخش ها بلندتر بوده و از دور نمايان مي باشد، قلات سياه – سرخ و قلات شاه نشين مي گويند و مارن هاي رنگين فرسايش پذير بين اين بلندي ها را چهل مله (چهل گردنه) مي نامند.
زمين شناسي گنبد نمکی مورجان
گنبد نمكي مورجان در بين دو کوه مورجان و بویم قرار دارد اين دو کوه، دو قطعه جابجا شده از یک تاقدیس می باشند. فعاليت قطعه جنوبی تر گسل کره بس سبب بریدن تاقدیس و تقسيم آن به دو قطعه و جابجا شدن دو قطعه نسبت به یکدیگر شده است. کوه مورجان قطعه شرقی (واقع در شرق خط گسل، جنوب شرق روستای مسقان) و کوه بویم قطعه غربی (واقع در غرب خط گسل، غرب روستای مسقان) می باشد. در مجموع این تاقدیس شکسته و جابجا شده نسبت به تاقدیس هاي شمالی کم عرض تر و از نظر طول محور، کوتاه تر و از نظر ارتفاع نيز کم ارتفاع تر می باشد (بيشترین ارتفاع کوه مورجان ٢٠٠٠ متر و کوه بویم ١٧٠٠ متر می باشد). در طول این قطعه از گسل کره بس دیاپير نمکی هرمز به صورت گنبد نمکی پدیدار گشته است. به دليل ابعاد کوچکتر تاقدیس مذکور نسبت به تاقدیس شمالی تر، فرسایش متعاقب شکسته شدن و جابجایی، کمتر توانسته تأثير گذار باشد. لذا سازند های قدیمی تر این تاقدیس رخنمون نشده اند و سازند آسماری بدنه سطحی هر دو قطعه از تاقدیس(دو کوه مورجان و بویم) را ساخته است. در تقسيم بندی زمين شناسی ساختمانی، اين گنبد نمكي در کمربند چين -گسل خورده زاگرس، زیر واحد زاگرس چين خورده ساده واقع گردیده است.
ژئوتوريسم گنبد نمكي مورجان
تل نمكدان مورجان از دور دست به صورت کوهي سياهرنگ که از ميان تاقديس ها و ناوديس ها منطقه سر برافراشته با توپوگرافي برجسته و گنبدي خود نمايان مي باشد. اين گنبد نظم و ترتيب توالي چينه شناسي منطقه را به هم ريخته ها و از نزديك با تنوع رنگ ها ي مختلف مشخص مي شود. درزه ها و شكاف هاي انحلالي، دره هاي انحلالي و ريزش توده هاي سنگي در بيروني ترين بخش اين گنبد به وفور ديده مي شود. در بخش جنوب غربي اين گنبد، چشمه اي از دل زمين مي جوشد و به رودخانه شور مي پيوندد. در مسير عبور آب اين چشمه بلورهاي سفيد رنگ نمك به اشكال زيبايي ته نشست آرده اند آه براي ژئوتوريست ها و گردشگران عادي جالب و ديدني مي باشند.
ارزش هاي گردشگري گنبد نمكي مورجان
مورجان روستايي قديمي است که در ناوديس تنگ بين دو تاقديس مورجان و کوه گورم در در بين تپه هاي گچي سازند گچساران سكني گزيده است. دره اي عميق از ميان اين روستا مي گذرد. در ميانه اين دره در وسط روستا، از آنار چناري بلند چشمه اي با آب تلخ معروف به آب تلخو از دل زمين مي جوشد و به باغ هاي انار اهالي سرازير مي شود. در بالادست اين چشمه درختچه هاي بنگرو و گز گسترش دارند. گنبد نمكي مورجان در آنار اين روستاي آوهستاني- جنگلي قرار گرفته است. ساير ارزش هاي گردشگري اين گنبد نمكي به اين شرح مي باشد:
١- در کنار روستای مورجان قرار گرفته است و روستاي مسقان نيز به آن نزديك مي باشد.
٢- دسترسي به آن از طريق شهرهاي شيراز، فيروزآباد، فراشبند و جره امكان پذير مي باشد.
٣- درياچه فصلي گورم در قله کوه گورم در همسايگي آن مي باشد.
۴- ناوديسمعلق آوه سرخ در مسير آن واقع شده است ( مسير شيراز – آوار- مورجان)
۵- گنبد نمكي رمقان در شمال غرب آن و گنبد نمكي باچون در جنوب شرق آن قرار دارد
۶-رودخانه مورجان از پائين دست اين نمکی می گذرد و پسآن به رودخانه شور تغيير نام پيدا مي آند.
٧- دره ای تنگ شيب تنگ در شمال غرب آن واقع شده است.
٨- وجود گسل کره بسدر اين منطقه عوارض و اشكال منحصر بفردي ايجاد کرده است.
٩- همراهي گسل آره بس، رودخانه مورجان، گنبد نمكي، تاقديس هاي بويم، مورجان و کوه گورم مناظر زيبايي را بوجود آورده است.
١٠ – اين گنبد در محلي تغيير پوشش گياهي جامعه جنگلي بلوط به جامعه جنگلي بنه و بادام کوهي قرار دارد.
١١ – آوره هاي گچ پزي محلي- ساخته دست مورجاني ها- در حوالي روستا ديده مي شوند.
١٢ – در منطقه کوهمره سرخی آثار طبيعی فراوان دیگری مانند گنبد نمكي رمقان، کوه بيل (معروف به دیوار آهنی)، رود خانه قره آقاج (واژه ترکی به معنی چوب سياه )، رود خانه ماصرم، چشمه خانه حاجی، قله دلو، کوه مروک (مرکز سطحی زمين لرزه سال ١٣٧٨ کوهمره سرخی)، تنگ دم اسب،
آبشار اسلام آباد، آبشار دره دریا (دریاهک)، چين و شكن هاي فراوان، زمين لغزش هاي ديدني، خندق هاي عريض و طويل و روستاهاي با بافت قديمي وجود دارد که برای جهانگردان علاقمند به طبيعت و .( زمين شناسی بسيار دیدنی می باشد.
