در سرزمين پهناور كشورمان ايران بيش از صد گويش شناسايي شده است، اين گويشها يا زبانها كه سابقه اي بسيار كهن دارند مي توان بسياري از آنها را به عصرهاي قبل از عيلام باستان دانست و هنوز زبان گفتگوي مردم اند كه در هر شهر و روستا و دياري به نام آن شهر يا روستا نام گرفته است مانند:گيلكي ، خوزي ، لري ، لكي ، پهلوي ، كردي ، بلوچي ، تاتي، اصفهاني ، آذري ، يزدي ، مراغي ، ديلمي ، خراساني و ... كه خود آنها نيز لهجه‌هاي دارند. یكي از اين زبانهاي كهن كه ريشه اي بسيار كهن در تاريخ و فرهنگ ايران دارد زبان لكي است، لكي زباني است باستاني و ديرينه كه پر است از واژه ها و اصطلاحات به طوري كه اين زبان از نفوذ لغات و واژه هاي بيگانه كاملاً مصون باقي مانده بود. زبان ساكنين درة سيمره از ابتدا تا انتها لكي است و تنها در قسمتهاي از استان لرستان ، كرمانشاه و ايلام مردم به گويش لري وكردي صحبت مي كنند. سه زبان لكي، كردي و لري در اصل از يك ريشه مي باشند، اما زبان لكي از هر جهت نسبت به دو زبان رايج ديگر در غرب كشور به زبان اوستا كه زبان عصر زرتشت در ايران باستان بوده نزديك‌تر است. زبان لكي ريشه دار ، غني ومملو از واژه‌ها و اصطلاحات قديمي است، وجود آواز كهن مور و هوره به جاي مانده از زبان اوستا در زبان لكي از ديگر ويژگي هاي اين زبان است .
اهورا مزدا كه به معني خداي خورشيد است كلمه ايست به زبان لكي زيرا اين كلمه در هيچ زباني نه كردي نه لري و حتي فارسي وجود ندارد، زيرا خورشيد در گويش لري اَفتو و در زبان فارسي همان خورشيد است ، در زبان كردي كلهري خُوَر و كردي اورامي هَه‌تاو،ولي اين زبان لكي است كه هنوز به خورشيد هُوَر مي‌‌گويند ، هُوَر همان اهُورا است كه امروزه در زبان لكي در سراسر زاگراس و درة سيمره بدان تكلم مي شود.
زبان لكي بسيار قديمي است تعداد واژه ها در اين زبان را تا سي هزار واژه رقم زده اند ،در زبان لكي كنوني هنوز بسياري از لغات، اصطلاحات و واژه‌هاي موجود در زبان اوستا به همان شكل اوليه بدون هيچ تغييري رايج و معمول مي باشند . مثل آسِن (آهن)، فره(زياد ) ، هيا (نگاه كردن) ، توريا (قهره كرده ) نامانه‌‍را (باختيم ) ، هَرْدگِل (قبلاً )، هُوَر (خورشيد ) و ...
لكي زباني است تقريباً منظوم و مملو از اشعار ، ضرب المثلها، تمثيلها ، افسانه ها و بسياري از كلمات و جملات آن داراي اوزان عروضي است.
با اين تفاوت كه شعر لكي همه جا 10 هجايي است، اما گاهي 8 و 12 هجايي نيز دارد.
«رستم رحيمي مي‌نويسد: «وجود افسانه هاي فراوان،چيستانها ، ضرب المثلها و ... در زبان لكي نشانة غني بودن ، ديرينگي ، گستردگي و سالم ماندن اين زبان مي باشد و گوياي آن است كه زبان لكي نقش و اهميت فراواني در تاريخ اين مرز و بوم داشته است. زبان لكي از لحاظ كثرت لغات ويرايشي ، واژه هاي غني و بكر ، قابل توجه مي‌باشد، لكي خود شاخه اي وسيع، گسترده و شيرين از زمان حضور زرتشتيان و ساسانيان در ايران مي باشد. »[1]
لكي زباني كهن و ايراني است و از حيث كثرت واژه ها و اصطلاحات بسيار حائز اهميت مي باشد، از ديگر ويژگي هاي اين زبان آن است كه چون در گسترة طبيعت به وجود آمده، رشد و تداوم يافته و طي قرون متمادي هوّيت و اصالت خود را حفظ كرده و از لحاظ گستردگي، فراگيري، قدمت و ديرينگي هويت و معناي كليه اشياء، موجودات، مسائل مادي، موضوعات معنوي ، طبيعت و انسان را طي هزاران سال ظهور و سقوط تمدنها را در بر مي گيرد و هيچ كمبودي را براي گفتار و بيان خواسته ها ، عواطف انساني و ارتباط با محيط پيرامون خود ندارد ، به گونه اي كه تعداد بسيار زيادي از واژگان و لغات موجود در آن از لحاظ شيوايي و ذات معنايي قابل توجه بوده و برخي كلمات و واژه هاي آن همانند (ورنسك ، هَنك ، تُمَرْز و ... در فارسي وجود ندارد ولي معادل فارسي دارند و منحصر به اين زبان مي باشد.
در زبان لكي حروفي چون پ ، ژ ، گ ، چ ، زياد مورد استفاده قرار ميگيرد كه اين خود نشان دهندة آن است كه اين زبان برخلاف زبان عربي كه فاقد اين حروف مي باشد ، تأثير نپذيرفته و يا به گفتة ديگر زبان لكي نسبت به ساير زبانهاي رايج در كشورمان ايران از تأثير پذيري كمتري از زبانهاي بيگانه خصوصاً عربي بر خوردار مي باشد.
حميد ايزدپناه در خصوص فراواني واژه هاي
لكي مي نويسد:«زبان لكي از لحاظ كثرت و فراواني واژه ها و پيرايش لغات غني
و قابل توجه مي باشد و خود شاخه‌اي وسيع و گسترده از زبان عصر ساسانيان
است اين زبان 25 تا 30 هزار واژه و لغت دارد كه اغلب كلمات ، لغات و
واژه هاي موجود در آن به همان شكل اوليه دست نخورده باقي مانده اند
زنده باد لک.