اسماعیل دوستی*
تلفات جانی و مالی قابل توجه بارندگی‌های اخیر به‌ویژه در استان ایلام و شهرستان کوهدشت لرستان، بار دیگر افکار عمومی را متوجه موضوع آسیب‌های ناشی از بلایای طبیعی کرده است.
متأسفانه خسارت‌های سیل اخیر ایلام نیز مانند موارد مشابه در جاده چالوس و حتی رودخانه کن تهران در تابستان گذشته با ساخت‌وساز در مسیر مسیل‌ها و حریم رودخانه‌ها مرتبط است. حتی مسکن مهر ایلام در مسیر یکی از مسیل‌ها بوده و این نشان می‌دهد که وزارت راه و شهرسازی دولت گذشته، به این مورد هم مانند سایر الزامات ساخت‌وساز مسکن، توجه لازم را نداشته است. براساس نظر کارشناسان، بارندگی ایلام در صد‌سال‌اخیر بی‌سابقه بوده و تا جایی که می‌دانم، خروجی سیل‌بندها براساس آمارهای ٥٠ ساله طراحی‌شده بود که این مسئله نیز در افزایش خسارت‌ها مؤثر بوده است.
واقعیت این است که هم در استان ایلام و هم در استان لرستان، رودخانه‌های فراوانی وجود دارد که در هنگام بارندگی، بیم طغیان آنها می‌رود، اما باران اخیر ایلام و همچنین غرب لرستان یعنی کوهدشت بی‌سابقه بوده و میزان بارندگی در ایلام ٢٣٠ میلیمتر و در کوهدشت ١٨٠ میلیمتر ثبت شده است.
اگر این میزان بارش با دوره‌های خشک‌سالی مقایسه شود، حجم بارش‌هایي به اندازه حدود هشت ماه تا یک سال در سه روز در این مناطق کشورمان باریده است. به‌طور طبیعی خیابان‌ها و جداول برای هدایت آب‌های سطحی در سطح شهرها و همچنین کانال‌هایی که برای مهار سیلاب‌ها ساخته شده، جواب‌گو نبوده و «دبی»، خیلی بالاتر از رودخانه‌ها، نهرها و جداول بوده و خسارت‌های قابل توجهی به بار آورده است؛ طوري‌كه عشایر غافلگیر شده‌اند و دام‌های آنها از بین رفته است.
مسئله اینجاست که حتما تراکم این میزان ابر و بارش احتمالی آن باید از سوی سازمان هواشناسی پیش‌بینی می‌شد.
با توجه به اینکه این سازمان، غیرعادی‌بودن پاییز و زمستان امسال را که ناظر بر پدیده جوی «ال نینو» است، رد کرده و نظر وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست را مسائل کارشناسی درون‌دستگاهی آنان نامیده است، اکنون باید دلایل عقب‌ماندن از رویدادهای طبیعی را اعلام کند.
پیش‌بینی اینکه این حجم ابر عبوری یا جبهه هوای واردشده در کشور قرار است ساکن بماند یا گذر کند، در شرح وظایف سازمان هواشناسی دیده شده است. نگارنده، سفرهایی به کشورهای باران‌خیز اروپا از جمله هلند داشته‌ام. در این کشورها اگر ١٠ روز باران سیل‌آسا ببارد، توان مدیریت بحران وجود دارد. کشته‌ها و خسارت‌های واردشده پس از باران‌های شدید نشان می‌دهد، کشور برای این نوع رخدادهای طبیعی آمادگی ندارد. خوشبختانه درباره حوادث اخیر استانداران هر دو استان به‌سرعت خود را به مناطق سیل‌زده رسانده و دکتر نوبخت نیز خود را به ایلام رسانده است.
البته فاصله میان ایلام و کوهدشت حدود دو ساعت است و بازدید ایشان از نقاط سیل‌زده غرب لرستان می‌توانست این سفر را کامل‌تر کند. این رخداد ممکن است در هفته‌های آتی در استان‌های دیگر و حتی کلان‌شهر پایتخت هم رخ دهد؛ چه اینکه در تابستان امسال هم باران سیل‌آسا و طغیان رودخانه کن، خسارت‌های جدی به همراه داشت.
به‌هرحال در شرایطی که دولت یازدهم توانست با همراهی همه مسئولان نظام، «برجام» را به نقطه اطمینان‌بخشی برساند و در آستانه لغو تحریم‌ها هستیم، سازمان هواشناسی نیز باید با نوسازی تجهیزات خود و استفاده از آخرین یافته‌های علمی جهان، اطلاع رسانی خود را دقیق‌تر و پیش‌بینی‌ها را بهنگام کند تا دستگاه‌های مربوطه برای انجام واکنش سریع در آمادگی کامل به سر ببرند. در عین حال نکته نگران‌کننده دیگر، بی‌توجهی به قانون حریم رودخانه‌ها در کشور است.
رودخانه به‌عنوان موجودی زنده، صاحب حریم خود است؛ اما وقتی این حریم با سوءاستفاده سودجویان از ضعف دستگاه‌های نظارتی و قانونی شکسته می‌شود، زبان بیان آن را ندارد. فریاد رودخانه‌ها و مسیل‌ها را می‌توان در چنین وقایعی شنید. اگر به قوانین این حوزه احترام گذاشته شود حتما خسارت‌های ناشی از آن کمتر خواهد بود. وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط زیست، استانداری‌ها و شهرداری‌های سراسر کشور در این‌باره مسئول هستند. در شهر تهران، روی مسیل زرگنده بازارچه ایجاد شده و در صورت وقوع سیل، حتما تلفات قابل توجهی در شمال تهران خواهیم داشت و من به‌عنوان عضو کمیسیون عمران شورای شهر تهران، درباره آن تذکرات جدی داشته و دارم.
*استاندار پیشین کهگیلویه‌وبویراحمد و نماینده کوهدشت در مجلس پنجم و نماینده شورا شهر تهران / شرق
