از ۱۶ آذر ۳۲ تا امروز؛ بازسازی معنای دانشجو در ایران

به گزلرش خبرنگار تابناک از استان لرستان، هر واژه‌ی بار معنایی و‌ مفهومی خاصی دارد که روح آن واژه را تشکیل می‌دهد. واژگان اگر تحت‌تاثیر پارادیم‌ها و گفتمان‌ها نیز قرار گیرند، علاوه بر بار معنایی و‌ مفهومی خاص خود، معنای نمادین نیز پیدا می‌کنند.

در چنین وضعیتی پارادیم‌ها، گفتمان‌ها و‌ روایت‌ها در معناسازی یا جهت‌دهی به معانی نقشی اساسی دارند. به عبارتی روح واژگان بر عکس ظاهر واژگان که ثابت می‌باشد در گذر زمان ممکن است دچار قبض و بسط معنایی، مفهومی و گفتمانی شوند. 

واژگان وقتی در قالب سالروزها و‌ مناسبت‌ها بکار گرفته می‌شوند. دیگر معنای آن‌ها را باید در قالب متن‌های اجتماعی و‌ گفتمانی آن‌ها جستجو کرد. در نتیجه برای ارزیابی معنای واقعی واژگان همواره باید خط سیر حرکت معنایی آن‌ها را با ادراک گفتمانی‌شان در طول زمان مقایسه کرد.

دانشجو به عنوان یک واژه از جمله واژگانی است که وقتی در قالب یک روز نمادین مطرح می‌گشود، هم دارای بار مفهومی و هم دارای بار گفتمانی خاصی می‌شود. که جای بررسی و مداقه بسیار دارد. در این یادداشت نگارنده تلاش می‌کند تا به صورت گذرا به بررسی قلمرو معنایی و‌ گفتمانی واژه فوق بپردازد.

دانشجو در معنای لغوی و مفهومی آن به فردی اشاره دارد که در زمان و مکان خاصی به کسب دانش مشغول است. مهم‌ترین ویژگی چنین فردی را باید در میزان علاقه آن فرد به کسب دانش به معنای عام و علم به معنای خاص تلقی کرد. به عبارتی در این دوران باید شخصیت و منشی مبتنی بر یادگیری در دانشجو نمود پیدا کند و وی به یک فرد با منش و شخصیت یادگیرنده تبدیل شود. شواهد کیفی نشان می‌دهد دانشگاه‌ها در ایران در این مسیر با چالش‌های بسیاری روبرو هستند.

 بدون شک مساله فوق دارای ریشه‌های عمیق اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی می‌باشد و نگاه تقلیل‌گرایانه به آن زمینه حل مساله را فراهم نمی‌کند. اما به نظر می‌رسد که تفاوت اهداف برنامه درسی پنهان و آشکار یکی از ریشه‌های عمیق چالش‌های تناقض رفتاری دانشجویان با نگرش و باور آن‌ها برای تبدیل به یک شخصیت یادگیرنده است. زیرا درسی که متن اجتماع به دانشجویان و خانواده‌های آن‌ها می‌دهد متفاوت از درسی است که کتب درسی در دانشگاه‌ها به دانشجویان می‌آموزند.

در نتیجه پیامد این موضوع چیزی جز محدود شدن نقش دانشگاه‌ها به ارائه مدرک و کاهش نقش آن‌ها در تبدیل دانشجویان به شخصیتی یادگیرنده نیست.

اما از نظر گفتمانی روز دانشجو، روزی نمادین است که تحت‌تاثیر گفتمان غالب دهه ۱۳۳۰ شمسی در ۱۶ آذر در ایران شکل گرفته است. این روز به یاد سه دانشجو (مصطفی بزرگ‌نیا و احمد قندچی و مهدی شریعت‌رضوی) که هنگام اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا و همچنین از سرگیری روابط ایران با بریتانیا، در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران کشته شدند، گرامی داشته می‌شود.

هر چند حمله پیش‌دستانه ایالات‌متحده آمریکا به همراهی رژیم صهیونیستی به سرزمین ایران به نوعی زمینه یادآوری گفتمانی ضد استعمار به مثابه دهه ۱۳۳۰ شمسی در ایران را به وجود آورده است، اما به نظر می‌رسد باید تلاش‌های بیشتری برای بازسازی و بازآرایی این‌همانی گفتمانی در قبل و‌ بعد انقلاب صورت بگیرد. موضوعی که در صورت توجه، زمینه تقویت هویت تاریخی دانشجویان را فراهم می‌کند. امری که می‌تواند زمینه اعتلای کشور ایران را فراهم کند.

دانشجو هم از نظر لغوی و مفهومی به عنوان شخصیتی یادگیرنده و هم از نظر گفتمانی به عنوان شخصیتی با هویت تاریخی مستقل، تاثیرگذار و دارای روحیه ضد استعماری و ضد استثماری نیازمند توجه و درک ویژه‌ای است. ضرورت دارد در شرایط حاضر رویکردهای فوق مورد تفسیر و بازنمایی جدیدی قرار گیرند. یک نوع بازنمایی که بیانگر حرکت جمعی دانشجویان به‌عنوان شخصیت‌های یادگیرنده‌ که تمام هم و غم را برای اعتلای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و گفتمانی سرزمین ایران به کار می‌گیرند.

یادداشت: دکتر سیدرحمت الله موسوی‌فر

انتهای پیام/