روایت تابناک؛ کشف راز ۱۰۰۰ ساله آرامگاه حافظ/ مقبره لسان‌الغیب در ۳ متری بنای کنونی است!+فیلم
گروه استان ها-روایتی شگفت‌انگیز از مکان حقیقی دفن لسان‌الغیب، پرده از رمز و راز‌های پنهان آرامگاه او برمی‌دارد. آیا تمام این سال‌ها، در ۳ متری مزار واقعی حافظ، قدم می‌زدیم.
به گزارش خبرنگار تابناک در فارس؛ آرامگاه حافظ، بیش از یک بنای یادبود در شیراز، دروازه‌ای به سوی روح و اشعار بی‌بدیل این شاعر بزرگ است؛ اما روایات تاریخی نشان می‌دهد که مکان کنونی، شاید نقطه دقیق دفن او نباشد. بر اساس مستندات و گفته‌های تاریخی، جایگاه حقیقی مزار خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی تنها سه متر دورتر از بنای فعلی، در پلکان سوم و به سمت شمال غربی کوه‌های باباکوهی پنهان است.
این کشف، لایه‌ای جدید به سرگذشت خواندنی آرامگاه لسان‌الغیب اضافه می‌کند و ابهامات زیادی را درباره تاریخچه این مکان مقدس به وجود می‌آورد.
حافظ، شاعر جاودانه‌ای که مزارش فراتر از سنگ و زمان است
مصطفی ندیم، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیرازدر گفتگو با تابناک فارس، با اشاره به محل مزار حافظ، گفت: محل واقعی قبر خواجه حافظ شیرازی با مکان فعلی که به عنوان آرامگاه شناخته می‌شود، ۳ متر فاصله دارد.
وی توضیح داد: بر اساس مستندات تاریخی و روایت‌های موجود، محل دقیق مزار حافظ در پلکان سوم به سمت شمال غربی، رو به کوه باباکوهی قرار دارد.
این استادا دانشگاه ادامه داد:درباره دلایل احتمالی فاصله آرامگاه فعلی با مزار واقعی با اشاره به اینکه آرامگاه کنونی، حاصل چندین دوره ساخت و تغییرات تاریخی است،گفت: “آندره گدار”، معمار برجسته فرانسوی، برای ایجاد هماهنگی و توازن در زیبایی بصری و منظر آرامگاه، تصمیم گرفت سنگ قبر نمادین را در فاصله‌ای سه متری از محل اصلی مزار قرار دهد.
به گفته ندیم این فاصله، اگرچه ناچیز به نظر می‌آید، اما در حقیقت بازتابی از درک عمیق گدار از هنر معماری و احترام به جایگاه حافظ در دل تاریخ و فرهنگ ایران است.
وی همچنین با بیان این موضوع که نخستین بنای گنبدی‌شکل بر فراز مزار خواجه حافظ شیرازی در سال ۸۴۰ هجری قمری، شصت‌وپنج سال پس از درگذشت او، به دستور وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی، حاکم فارس، بنا نهاده شده، ادامه داد: این بنای نخستین، گویی کوششی برای جاودانه کردن حضور حافظ در دل تاریخ بود اگر چه در دوره کریم‌خان زند، این آرامگاه مورد توجه بیشتری قرار گرفت و به‌طور قابل‌توجهی توسعه یافت.
این باستان شناس گفت: کریم‌خان نه تنها به توسعه بنا پرداخت، بلکه نخستین کسی بود که فرمان داد بر روی مزار حافظ، سنگ مرمرینی نصب شود. او از حاجی آقاسی‌بیک افشار، نستعلیق‌نویس برجسته آن دوران، خواست تا دو بیت از غزلیات خود حافظ را بر آن سنگ حکاکی کند.
ندیم در پاسخ به پرسشی پیرامون علت نیامدن اشعار حک‌شده بر سنگ مزار حافظ در نسخه‌های موجود از دیوان او، توضیح داد: به دلیل تصحیحات مکرر دیوان حافظ در طول قرون، برخی از اشعار اصیل و برخی دیگر که بعد‌ها به او منسوب شده‌اند، در نسخه‌های مختلف دیوان گنجانده شده‌اند. این دگرگونی‌های مداوم، گاه سبب شده که اشعاری از دیوان حذف یا اضافه شوند، و همین امر ممکن است منجر به عدم حضور ابیات حک‌شده بر سنگ قبر در بسیاری از نسخه‌های دیوان شده باشد.
وی با اشاره به نظرات دقیق و جامع بهاءالدین خرمشاهی، حافظ‌پژوه برجسته، در این زمینه ادامه داد: این تفاوت‌ها ریشه در تاریخ پیچیده تصحیح و تدوین دیوان حافظ دارد؛ تاریخی که خود بازتابگر حضور زنده و پرتحرک حافظ در ذهن و دل مردمان زمان‌های مختلف است.
این دانشیار دانشگاه شیراز همچنین به تحولات تاریخی آرامستان‌های قدیمی شیراز اشاره کرد وگفت: در گذشته، این آرامستان‌ها نه تنها محل دفن مردگان، بلکه مکان‌هایی برای زیارت، گشت و گذار و حتی تفریح بوده اند. مکان فعلی آرامگاه حافظ نیز روزگاری میزبان چندین قبرستان بوده که به تدریج در گذر زمان و با تغییرات شهری دگرگون شده است.
وی با تأکید بر طبیعی بودن جابه‌جایی سنگ قبر‌ها در طول دوران‌های مختلف، اضافه کرد: تغییر مکان برخی از قبر‌ها امری رایج بوده و مزار حافظ نیز از این تغییرات مستثنی نبوده است. به عنوان مثال، در کنار مزار حافظ، قبر فرصت‌الدوله شیرازی، شاعر و نقاش نامدار اواخر دوره قاجار، و اهلی شیرازی، یکی از شاعران برجسته سده دهم هجری، قرار دارد. سنگ قبر این دو شاعر نیز در دوره‌های مختلف جابه‌جا شده است، که نشان از طبیعت سیال این آرامستان‌های تاریخی دارد.
ندیم با اشاره به اینکه مزار فعلی حافظ در سال ۱۳۱۵ به همت علی‌اصغر حکمت ساخته شده است، تأکید کرد: سنگ قبر، صرفاً یک نماد ظاهری است. آنچه اهمیت واقعی دارد، نه این نماد‌های مادی، بلکه یاد و خاطره جاودانه شاعر بزرگ شیراز است؛ شاعری که اشعارش همچون روحی زنده، قرن‌هاست که در دل و جان مردم ایران و فراتر از آن، به حیات خود ادامه می‌دهد. حافظ با شعرهایش در قلب تاریخ و ادبیات این سرزمین جایگاهی ابدی یافته است؛ جایگاهی که از مرز‌های زمان و مکان فراتر رفته و همچنان الهام‌بخش عشق، معرفت و تأمل برای هر نسل است.
در نهایت، آنچه از مزار حافظ باقی می‌ماند، نه تنها سنگ قبری که فاصله‌اش با محل واقعی مزار سنجیده شده، بلکه حضور ماندگار او در دل و جان انسان‌هاست. حافظ، با شعرهایش به ما آموخت که آنچه ارزشمند است، نه جسمی است که در خاک می‌آرمد، بلکه روحی است که از طریق کلمات به ابدیت سفر می‌کند.
گزارش محمد شبیری
/ص/