الهام افشاری، بانوی هنرمند در گفتگو با مریم منصف خبرنگار تابناک هرمزگان گفت:هنر رنگ و بوی خودش را دارد. در هر کجای این کره خاکی، هنر همیشه هنر است، هنر همواره با خلق کردن و زادن و زاده شدن آمیخته است. هنر از درون انسان و از بطن و وجودش سر چشمه می گیرد. وجودی که روح بی انتهای یگانه معبود در آن دمیده شده است.
زن، موجودی زیبا و پر از مهر که خود به تنهایی در وجودش رنگ هزاران هزار هنر نهفته است و همیشه برایمان تمثیلی از بهشت بوده است. حال بنگر و بیندیش به زمانی که این دو عنصر باهم ترکیب شود، دو عنصر زن و هنر. چه معجزه ای پدید می آید؟ چه هنر نابی خلق می شود!!
در این گفتگو به سراغ بانوی هنرمند، الهام افشاری رفتیم. شما را به خواندن این گفتگو دعوت می کنم . باشد که در این مسیر سرنخ هایی برای من، برای تو و برای ما پیدا شود که چگونه استوار و محکم قدم برداریم تا به هدف نزدیک شویم.
تابناک: لطفا خودتان را به صورت کامل معرفی کنید.
الهام افشار هستم و در خانواده دو ملیتی به دنیا آمده ام. پدرم ایرانی و مادرم لهستانی هستند.
تابناک: اهل کجایید؟
به دلیل شغل پدرم که ارتشی بود و در بازه ای از زمان در همدان سکونت داشتند من نیز در همدان متولد شدم و البته در تهران بزرگ شدم و حدود دو دهه هست که در بندرعباس سکونت دارم.
تابناک: در کدامیک از رشته های هنری مشغول به کار هستید؟ و از کجا شروع کردید؟
از همان بچگی فعالیت هایی که انجام می دادم ساختنی بود. در دوران طفولیت با پارچه برای عروسک هایم یا با خمیرهای نون چیزهایی درست می کردم و از همان سن کودکی از خلق کردن بسیار لذت می بردم و حتی این امر برانجام تکالیف درسی ام اولویت داشت.
تحصیلاتم در زمینه گرافیک است و بعد از فارغ التحصیل شدن به بندرعباس آمده ام و از بدو ورود به آموزش طراحی و نقاشی مشغول شدم ولی شاید برایتان جالب باشد که بدانید هیچ وقت از نقاشی کشیدن لذت نبرده ام و درواقع به یاد ندارم که در خلوت و تنهایی خود برای اینکه لذت ببرم و یا اینکه حالم خوب بشود مشغول نقاشی و یا طراحی بشوم!!!
در کنار آموزش در بحث گرافیک فعالیت هایی را با بعضی از ارگانها ازجمله سازمان بهزیستی داشتم که طراحی لوگو و پوستر در سه دوره برای روزجهانی کودک بود و هم نشریات پیک نوروزی . طراحی لوگو برای سمینار دوسالانه اسکان بشرکه در بندرعباس برگزار شد.نزدیک به سه سال طراح سوال آزمون فنی و حرفه ای در رشته نقاشی و هم مدرس دروس تئوری بودم.
قبل از کرونا هم در آموزشگاه علاوه بر تدریس طراحی و نقاشی، مدرس دروس تئوری رشته گرافیک بودم.و همچنین همکاری هایی هم با صدا و سیما و آموزش و پروش داشته ام. طراحی نمایه و سمبل های آموزشی را انجام می دادم و حتی تجربه هایی در سایر رشته های هنری همچون تئاتر را در کارنامه کاری خود دارم.اجرا و طراحی مبلمان شهری در همکاری با شهرداری بندرعباس چه در بحث نقاشی شهری و حتی اجرای کاشی معرق که همچنان در سطح شهر قابل رویت است.
ولی در نهایت اینها چیزی نبود که منو را راضی و خوشحال نگه دارد و علاقه شخصی من به کار با چوب و نجّاری است.در کنار همه اینها هنر پتینه را شروع کردم چرا که به چوب مربوط می شد تعمیر کردن را یادگرفتم و وارد کار با سازه هایی شدم که نیاز به ترمیم و احیا داشتند.
از آنجا که معتقدم که هنر باید با خود هدفی ناب به دنبال داشته باشد و اثری که از ذهن به بیرون تراوش می کند باید دارای پیامی باشد و حتی در آیین ها و فرهنگ و زبان های مختلف گویا باشد، من نیز هدفی برای خود برگزیدم و در راستای حفاظت از محیط زیست و حمایت از حیوانات شروع به نقاشی روی پارچه نمودم. به ذهنم رسید برای تشویق مردم جهت استفاده از ساک های پارچه ای نقاشی هایی روی آنها بکشیم تا زیبایی بصری بیشتری با خود به دنبال داشته باشند تا میل و رغبت زیبا شناسانه انسان را پاسخگو باشد.گفتنی است؛ گاهی این نقاشی ها ذهنی هست و طرح ها و ایده های خودم هست و بخشی با توجه به آن سفارشی که مشتری می دهد، ارائه می شود.فقط به این دلیل که مردم رغبت کنند به جای استفاده از کیسه های پلاستیکی از ساک های پارچه ای استفاده نمایند ولی متاسفانه در ایران نتوانستم خیلی در این قضیه مانوور بدهم .اما با تلاش زیاد موفق شدم با یک کمپانی فرانسوی به نام کمپانی میامیسول جهت ارائه ساک های پارچه ای با طرح هایی که مد نظرشان بود وارد قرارداد بشوم. از من خواستند که با ارائه موضوعات نقاشی تبلیغاتی برای کمپانی و مناسب سلیقه فرانسوی با آنها همکاری کنم و از ابتدای 99 در حال همکاری هستم . و همچنین تعدادی گالری در موناکو و پاریس نسبت به نمایش محصولات ما اقدام می کنند.
و ازطرفی این یک اتفاق خیلی خوب است در بخش بین الملل فعالیت می کنم و از هنرم استقبال می شود ولی ازطرفی جای تأسف دارد که با توجه به اینکه خیلی از طرح ها را بومی شروع کرده ام اما در مملکت خودم از هنرم استقبال نمی شود. و نگاه ها فقط برای این است که این تولیدها فقط یک کالاست درحالیکه باید در نظر گرفت با هنر دست سرو کار داریم.
تابناک: چه شد که فکر کردید می توانید در این زمینه موفق باشید و آیا اصلا خود را فردی موفق می دانید؟
کاری را انجام می دهم که حالم را خوب می کند و چون حالم را خوب می کند و برای خودم خروجی خوبی دارد پس موفق هستم ولی نمی شود 100 درصد بگویم در کارم موفق هستم چون کار من هنری هست و می توان گفت که فقط هنر دوستان مارا درک می کنند و ارزش هنر را می دانند ولی نگاه عموم جامعه متاسفانه به یک اثر هنری به عنوان کالایی و صرفا تجاری است.فراموش نکنیم در هنرهای دستی به ازای خلاقیت و انرژی که صرف می شود بازخوردش از جامعه بازخودری نیست که هنرمند احساس کند که موفق است.
تابناک: چند ساله در این زمینه فعالیت می کنید.
نزدیک به دو دهه
تابناک: نظرتان در مورد حمایت از بانوان هنرمند در هرمزگان چیست و آیا اصولا این اتفاق می‌افتد؟
خیر متاسفانه. در شهرهای دیگر پیشرفت و حمایت بیشتری دیده می شود .در تهران شیراز و یا مشهد کارگاه های حرفه ای نجاری داریم که بانوان کار می کنند و اینکه کاملا حرفه ای و عالی کار می کنند و حتی همکاران آقا هم از آنها حمایت می کنند. ولی در بندرعباس حداقل در حوزه ای که من فعالیت می کنم(نجّاری) همچنین چیزی را ندیدم.حتی گاهی کارشکنی هایی هم صورت می گیرد.
تابناک: فکر می کنید تاکنون به حق خود رسیده اید؟
مطمئناً خیر
تابناک: آیا هیچ وقت انگیزه تان را برای ادامه از دست داده اید ؟
قطعا موانعی که سر راه می آید یک جاهایی ترمز آدم را می گیرد و آدم خسته می شود . حتی گاهی با خود فکر کردم همه چیز را رها کنم و حتی از این شهر بروم. ولی همه اینها مربوط به دوره ای از زمان بود و بعد از اندکی درنگ؛ دوباره توانستم به خودم بیایم و خود را پیدا کنم.
تابناک: کمی از خانواده تان بگویید. آیا خانواده اهل هنر هستند؟
بله . پدر من هم نقاش و هم خوش نویس هستند. ایشان هم به نوعی خیلی علاقمند به کار با چوب هستند. و مادرم هم در کارهای دستی مثل قلاب بافی و بافتنی با عشق و علاقه کار می کردند. و هنر همیشه در تار و پود خانواده ام بوده است.
تابناک: بهترین مشوق شما چه کسی بوده است ؟
من از کودکی همیشه در حال خلق چیزی بودم و انگار که اینطوری بزرگ شدم و اینطور نبوده که یک دفعه تصمیم بگیرم از نقطه ای شروع کنم. گویا هنر و خلق اثر با من و در من زاده شده بود.
تابناک: چه اهدافی برای آینده کاریتان دارید و برای دست یابی به این اهداف چه می کنید؟
خیلی دوست دارم در مسیری که انتخاب کرده ام به شکل حرفه ای ظاهر بشوم به خصوص در زمینه هنر نجاری و هنر پتینه، کارگاهی داشته باشم و مهمتر از همه همراهان دلسوز و مشوق های انگیزشی داشته باشم.ومحکم قدم به جلو بر می دارم .
تابناک: در حال حاظر چه برنامه دارید؟
از آنجا که هنر نهایت ندارد من در این مسیر به دنبال تابو شکنی هستم خصوصا در کار نجّاری برای یک خانم، باتوجه به فرهنگ و نگاه جامعه در هدفم راسخ هستم و به دنبال پیشروی در کارم هستم.
تابناک: پیام تان برای بانوان ایرانی/هرمزگانی چیست؟
از خیلی از مسائل پیش بینی نشده که اتفاق میفتد نباید بترسید. ترس را کنار بگذارید . ترس از حمایت نشدن، ترس از اینکه ما را ضعیف تر از آقایان می دانند و موانع تراشی هایی که می شود؛ نباید منجر به عقب نشینی بشود و در مسیری که انتخاب می کنید محکم باشید، کوتاه نیایید و انرژی خود را از دست ندهید.هرجایی کم آوردید اندکی درنگ کنید و دوباره قوی تر حرکت کنید. حتی اگر به نتیجه مطلوب هم نرسید ولی مسیری را انتخاب کردید که بدهکار خود نشوید.
تابناک: چقدر هنر را در زندگی موثر می دانید؟
من اگر دوباره به دنیا بیایم و اگر هیچ اتفاق هنری در این دنیا نباشد؛ زندگی هیچ مفهوم و ارزشی ندارد و برایم غیر قابل تحمل است و نمی توانم همچین دنیایی رو تصور کنم.
تابناک: به نظر شما اصولا تحصیلات آکادمیک لازمه این امر است؟
همه می دانیم بسیاری از اساتید برجسته در زمینه های هنری هیچ تحصیلات آکادمیک نداشته اند و صرفا با تجربه و پشتکار به نتیجه رسیده اند.در واقع می توان گفت همه چیز به خود فرد، علاقه و استعداد و از همه مهمتر پشتکارش بر می گردد.
تابناک: استقبال مردم از کارتان و البته حضور در این نمایشگاه اخیر چطور بوده است؟
متاسفانه ازآنجاییکه که تکنولوژی سرعت تولیدات را افزایش داده و در نهایت محصول نهایی ارزان تر به دست مشتری می رسد رقابت بسیار سختی بین اثر دست و محصول ماشینی وجود دارد که همه اینها بر می گردد به جایگاه و ارزش هنر در افراد و البته نباید شرایط طاقت فرسای اقتصادی کنونی جامعه را فراموش کنیم ولی آنچه که مسلم است رسانه در این زمینه می تواند بسیار تاثیر گذار باشد.فرهنگ هنر دوستی و هنرمند شناسی باید آموزش داده شود و در بین مردم نهادینه شود.
تابناک: قشنگ ترین خاطره در زمینه کاریتان؟
چیزی یادم نمیاد.
تابناک: بدترین و تلخ ترین خاطره شما در زمینه کاریتان؟
متاسفانه شرایط فرهنگی و اقتصادی خیلی هنر را زیر سوال برده است. وبه نظر من فاجعه زمانی آغاز می شود که همه چیز به سمت ماشینی شدن پیش می رود و آموزش سینه به سینه هنرهای دستی رنگ می بازد که اینها دلایلی جز تامین معاش ندارد. و البته می توان به قدر نشناسی ها و سنگ اندازی ها هم اشاره کرد.
تابناک: فکر می کنید تاکنون زن بودن مشکلی برای پیشرفت در کارتان ایجاد کرده است؟
دوره ابتدایی نجاری را زیر نظر یکی از اساتید نجاری گذرانده ام و دوره های تکمیلی را با چند نجّاری در شهر صحبت کردم و با توجه به اینکه خانم بودم خیلی استقبال نکردند تا اینکه یک نجّاری پذیرفت.در این دوره یاد گرفتم چگونه با ماشین آلات نجّاری کار کنم. و تمام سختی هایی که در این مسیر متحمل شدم به خاطر زن بودنم بود ولی هرگز باز نایستادم و برای رسیدن به هدفم تلاش کردم و این مسیر را حتما ادامه خواهم داد.
تابناک: آیا تا به‌حال تجربه برپایی نمایشگاه در شهر های دیگر و یا خارج از کشور را داشته اید؟
خیر.ولی باتوجه به اینکه عضو رسمی اتاق بازرگانی هم شدم در این فکر هستم نمایشگاهی از کارهایم در فرانسه برگزار نمایم.
تابناک: صحبتی یا خواهشی از مسئولین شهر دارید؟ چه کسی چه چیزی؟
طبیعتا ما وامثال ما پر از خواهش و تمنا و نیاز به دیده شدن هستیم نه به خاطر اینکه قدر و منزلت هنر ما پایین است و مورد توجه نیست بلکه به خاطر نبودن این فرهنگ و یا نشناختن هنر و یا ارزش قائل نبودن برای مقوله هنر. دوست داشتم که شرایط طوری رقم می خورد که در کشور من هم جایگاه هنر جایگاه عالی و ایده عالی می شد و هنرمندان قدر شناخته می شدند.آموزش ها از همان ابتدا باید طوری باشد که مردم خودشان طالب هنر بشوند.
تابناک: وقتی در جایی از شما تعریف می کنند یا به عنوان یک بانوی موفق از شما نام برده میشود چه حسی به شما دست می دهد و از چه کسی تشکر می کنید؟
حال دلم خوب میشود.انگیزه بیشتری پیدا میکنم که این مسیر به علاقه بیشتری طی کنیم و هر روز در صدد یاد گیری مبحث جدیدی در مسیرم باشم .
تابناک: از نظر شما هنرمند به چه کسی گفته می شود؟
کسی که ضمن اینکه خود واخلاقش را حفظ می کند اجازه نمی دهد درگیر غرور شود و مانع ایجاد فاصله بین خود و دیگران می شود.اخلاق حرف اول را می زند وهنرمندی که اخلاق مردمی داشته باشد و هنرش را تلفیق کند نتیجه بهتری حاصل می شود .
تابناک: حرف آخر... ؟
دنیای بدون هنر دنیا زشتی است.اینقدر هنر را از زندگی دور نکنیم.