به گزارش تابناک سمنان تروئیکای اروپایی شامگاه شنبه ۲۷ دی از اعلامیه اخیر ایران در تولید سوخت مبتنی بر فلز اورانیوم ابراز نگرانی کردند. سه کشور اروپایی عضو برجام در ادامه این بیانیه، بدون اشاره به عدم پایبندی هایشان به تعهدات برجامی، اعلام کردند؛ ما شدیداً از ایران می‌خواهیم که این فعالیت را متوقف کند و اگر در حفظ توافق هسته‌ای جدی است، بدون تاخیر به تعهدات خود به آن بازگردد.
تروئیکای اروپایی در ادامه اعلام کردند که توافق هسته‌ای ایران را به عدم تولید فلز اورانیوم و یا برگزاری تحقیقاتی در خصوص آن به مدت ۱۵ روز ملزم می‌کند. فرانسه؛ آلمان و انگلیس همچنین از ایران خواستند در صورتی که خواهان نجات توافق هسته‌ای است، از این تصمیم بازگردد.
اظهارات تروئیکای اروپایی در حالی مطرح می‌شود که آژانس انرژی اتمی در بیانیه‌ای گفت: رافائل گروسی مدیرکل آژانس اتمی به کشور‌های عضو آژانس درباره تحولات اخیر مربوط به برنامه‌های ایران برای انجام فعالیت‌های تحقیق و توسعه روی تولید اورانیوم فلزی به عنوان بخشی از هدف اعلامی جهت طراحی نوع پیشرفته سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران، اطلاع رسانی کرد.
برجام به خاطر ایران زنده است، نه سه کشور اروپایی/ واکنش مقامات ایران به یک بیانیه مضحک
«ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه هم اخیرا طی اظهاراتی زیاده‌خواهانه و مداخله‌جویانه با کافی ندانستن احیای برجام، خواستار انجام مذاکراتی در خصوص فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران شد. وزیر خارجه کشورمان در این باره گفت که این «شما» هستید که منطقه ما را بی‌ثبات می‌کنید. از حفاظت جنایتکارانی که منتقدان خود را با اره تکه تکه می‌کنند و از جنگ‌افزار‌های ساخت «شما» برای سلاخی کودکان در یمن استفاده می‌کنند، دست بردارید.
شامگاه شنبه ۲۷ دی بود که سه کشور فرانسه، آلمان و انگلیس از اعلام ایران درباره آمادگی برای تولید اورانیوم فلزی به‌عنوان سوخت راکتور تحقیقاتی تهران «عمیقاً ابراز نگرانی» کردند و از تهران خواستند به تعهدات برجامی خود بازگردد.
«محمدجواد ظریف» وزیر خارجه کشورمان هم در توئیتی به بیانیه اخیر سه کشور اروپایی عضو برجام و همچنین سخنان وزیر خارجه فرانسه واکنش نشان داد. وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در این خصوص نوشت: رهبران سه کشور اروپایی-که برای انجام تعهدات خود تحت برجام به امضای مقامات دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (از سازمان‌های تحت نظارت وزارت خزانه‌داری آمریکا) نیاز دارند- هیچ کاری برای حفظ برجام انجام نداده‌اند.
او در ادامه نوشت: ابتکار از آغاز مرده امانوئل ماکرون یا خودداری انگلیس از پرداخت بدهی (به ایران در خصوص تانک‌های چیفتن) مقرر در حکم دادگاه را به یاد دارید؟ ظریف سپس با خطاب قرار دادن وزیر خارجه فرانسه نوشت: برجام به خاطر ایران زنده است و نه سه کشور اروپایی.
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان، درباره بیانیه اخیر سه کشور اروپایی، گفت که البته بیانیه منتشره، بیانیه مشترک سخنگویان وزارت خارجه‌های این سه کشور بوده و نه بیانیه مشترک وزرای خارجه، اما در هر صورت همانگونه که از سوی سازمان انرژی اتمی نیز اعلام شد، بهره برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی اصفهان مندرج در قانون مجلس شورای اسلامی و تولید سوخت پیشرفته (سیلیساید) برای استفاده در راکتور تحقیقاتی تهران، دو موضوع کاملاً متفاوت از هم هستند.
خطیب زاده همچنین گفت: آنچه آژانس مبادرت به گزارش‌دهی در مورد آن کرده است، ناظر بر آغاز فعالیت تحقیق و توسعه برای طراحی سوخت پیشرفته تری برای رآکتور تحقیقاتی تهران تحت عنوان سوخت سیلیساید است که ایران دو سال پیش برنامه آن را به اطلاع آژانس رسانیده و اخیرا نیز اطلاعات طراحی مربوطه را ارائه کرده است. پرسشنامه اطلاعات طراحی کارخانه اورانیوم فلزی اصفهان هنوز به آژانس ارائه نشده و این اقدام، پس از انجام تمهیدات لازم و در مهلت تعیین شده در قانون انجام خواهد شد.
سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین با انتقاد از جوسازی‌های بی اساس در این خصوص، تصریح کرد که اورانیوم فلزی کاربرد‌های صلح آمیز نیز دارد و هم اکنون برخی کشور‌ها از سوخت مبتنی بر اورانیوم فلزی برای رآکتور‌های خود استفاده می‌کنند و این موضوع، منافاتی نیز با معاهده عدم اشاعه و تعهدات پادمانی کشور‌ها ندارد. ضمن آنکه این فناوری برای ایران که باید نیاز‌های بیماران خود به رادیودارو‌ها را با بهترین کیفیت تهیه کند، یک الزام است و کاملا از جنبه‌های بشردوستانه و صلح آمیز برخوردار هستند.
اینستکس؛ سازوکاری بی سرانجام بعد از دو سال
وزارت خارجه آلمان اعلام کرد که سازوکار مالی اروپا برای تجارت با ایران موسوم به «اینستکس» تا حد زیادی بی‌اثر بوده است. وزارت خارجه آلمان که در پاسخ به سوال یک عضو پارلمان فدرال آلمان و عضو حزب سبز این کشور درباره اینستکس ضمن اذعان به ناکارآمد بودن سازوکار مالی اروپا برای تعامل تجاری با ایران اعلام کرد که از دو سال پیش که این سازوکار ایجاد شده تاکنون، تنها یک تراکنش مالی برای صادرات تجهیزات درمانی از طریق این سازوکار انجام شده است.
سازو کار اینستکس در ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی و حدود دو سال پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای رونمایی شد. این سازوکار که توسط سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه با هدف حفظ برجام راه اندازی شد درصدد پیشبرد تراکنش‌های مالی با ایران بود، اما بانک‌های اروپایی به دلیل نگرانی از تحریم‌های آمریکا هیچ رغبتی برای کار با این سازوکار نشان ندادند این در حالی بود که اروپایی‌ها مدعی بودند اینستکس به عنوان سپر محافظتی در برابر تحریم‌های آمریکا برای تجارت میان اروپا و ایران است.
اینستکس ۱۴ ماه پس از ایجاد و در مارس ۲۰۲۰ توانست اولین و تنها تراکنش خود را با ایران در خصوص تجهیزات درمانی انجام دهد. «آنتی لیندرتسه» از مقامات وزارت خارجه آلمان در پاسخ به سوال نماینده پارلمان این کشور، ایران را مسئول ناکارآمدی سازوکار اینستکس معرفی کرد. وی در این زمینه گفت که شرکت‌های اروپایی متعددی تمایل خود را برای تجارت از طریق اینستکس ابراز کردند و مذاکراتی را نیز با این شرکت انجام دادند. تکمیل و موفقیت یک تراکنش وابسته به عوامل زیاد و اغلب بسیار پیچیده‌ای است و به خصوص (وابسته) به همکاری طرف ایرانی است که تاکنون با هرگونه تراکنش بیشتر موافقت نکرده است.
حنیف غفاری کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان،گفت که در خصوص توافقنامه اینستکس حتی خود تحلیلگران اروپایی براین باور هستند که این ساختار جنس انتزاعی داشته است تا عملیاتی. یعنی بیشتر در ذهن مقامات اروپایی شکل گرفته بود تا در عرصه عمل، علاوه بر این ساختار حقوقی، تضمین‌های راه اندازی این ساختار، استمرار فعالیت و تضمین‌های اقتصادی آن اساسا مشخص و محاسبه شده نبود.
او همچنین گفت که اینستکس به جای اینکه یک ساختار باشد یک محصول تاکتیکی_انتزاعی بود که بتواند ایران را به صورت یک جانبه در برجام نگه دارد و اینکه چرا اروپایی‌ها این موضع تهاجمی را گرفتند مشخص است آن‌ها یک بازی تاکتیکی جدیدی را با دولت بایدن تعریف کردند، چنانچه این بازی را با دولت ترامپ هم تعریف کرده بودند.
چرایی موضع تکراری و تهاجمی اروپا
غفاری کارشناس مسائل اروپا درباره موضع تهاجمی اروپا در مقابل ایران، گفت که رویکرد اتحادیه اروپا نسبت به برجام و اینستکس کاملا مسبوق به سابقه بوده است، اتحادیه اروپا در آستانه حضور جو بایدن در کاخ سفید سعی دارد آدرس غلطی را در خصوص توافق هسته‌ای و اینستکس به نظام بین الملل مخابره کند. اروپا سعی دارد به نظام بین الملل القا کند که برای حفظ برجام تلاش‌های خود را انجام داد، اما در مقابل ایران اقدامی انجام نداد، آن طور که مسلم است کاهش تعهدات جمهوری اسلامی ایران متناظر با بی تعهدی طرف غربی انجام شده است و در حقیقت جنس آن کنشی نبوده بلکه واکنشی بوده است.
غفاری همچنین گفت: هنگامی که آمریکا ازبرجام خارج شد و تروئیکای اروپا هم در حفظ توافق هسته‌ای و منافع ایران بی تعهدی کردند، کشور ما هم در قبال آن‌ها واکنش نشان داد. آن طور که مسلم است باید اروپا را به بیانیه بروکسل ارجاع داد که در سال ۱۳۹۷ بعد از خروج ترامپ از برجام منعقد شد و در آنجا اروپا در یک تعهدنامه ۱۱ بندی متعهد شد که به ایران تضمین‌هایی جهت فروش نفت، بیمه، کشتیرانی و .. بدهد، اما هیچ کدام از این اقدامات را انجام نداد.
غفاری ادامه داد: اروپا در دولت بایدن سعی می‌کند که از طریق القائات کاذب به نظام بین الملل تعهدات ایران را حفظ کنند یا گسترش دهند و در مقابل تعهدات خود را ثابت نگه دارند یا حتی آن را کم کنند. این اقدام وقیحانه تروئیکای اروپایی که دنباله رو‌های ایالات متحده و دولت بایدن است، باید مورد رصد دقیق دستگاه دیپلماسی ما قرار بگیرد و سپس لازم است که وزارت امور خارجه جنس این بازی و ابعاد پنهان و آشکار آن را برای افکار عمومی کشور و جهان تشریح کند. جنس بازی اروپا تبلیغاتی است تا اینکه بخواهد جنس سیاسی و فنی داشته باشد.
کارشناس مسائل اروپا با بیان اینکه در خصوص موضع تهاجمی تروئیکای اروپایی به ویژه بعد از پایان دوران ریاست جمهوری ترامپ نکاتی وجود دارد که باید مد نظر قرار بگیرد، گفت که در واقع اتحاد آتلانتیکی که در ناتو حاکم است و منافع مشترک اتحادیه اروپا و آمریکا در حوزه امنیت بین الملل یک نگاه واحد را دنبال می‌کنند و از دل ساختار ناتو نسبت به نظام بین الملل آن را رصد می‌کنند، همین مسئله موجب می‌شود که به عنوان دنباله‌رو‌های آمریکا، اروپایی‌ها درصدد تکمیل پازل‌های امنیتی واشنگتن در منطقه و نظام بین الملل باشند.
او با اشاره به دومین موضوعی که موجب موضع تهاجمی اروپا می‌شود ادامه داد که دومین موضوع برمی‌گردد به دغدغه‌های منطقه‌ای اتحادیه اروپا که مهم‌ترین آن حمایت از رژیم اشغالگر قدس است. لابی‌های صهیونیستی فارغ از فعالیت‌هایی که در آمریکا دارند در سه کشور آلمان، انگلیس و فرانسه بسیار فعال هستند؛ به ویژه در دو کشور فرانسه و آلمان که طی سال‌های اخیر فعالیت‌های خودشان را نسبت به قبل تشدید کردند و در پارلمان‌ها و دولت‌های رژیم صهیونیستی نفوذ دارند و حمایت‌های انگلیس از رژیم صهیونیستی هم مشخص است، همین مسئله باعث می‌شود که اتحادیه اروپا به عنوان یک بازیگر مستقل منطقه‌ای در اینجا ظاهر شود و منافع رژیم صهیونیستی را از منظر خود و دغدغه‌های خود تامین کند.
غفاری ادامه داد که اروپا در عین اتحادی که با آمریکا دارد خودش هم به دنبال منافعی در قبال ارتباطات خاصش با رژیم صهیونیستی است، نمونه این مسئله را حتی در جریان مذاکرات هسته‌ای سال ۹۲ دیدیم، جایی که لوران فابیوس وزیر امور خارجه وقت فرانسه در جریان انعقاد توافق موقت ژنو این توافق را به نیابت از رژیم صهیونیستی به هم زد و در اینجا حکم وزیر امور خارجه رژیم صهیونیستی را در مذاکرات ایفا کرد.
سه کشور اروپایی برای آینده منطقه برنامه‌هایی دارند/ آلمان، فرانسه و انگلیس آرزو‌های خود را در قالب بیانیه‌هایی مطرح می‌کنند
این کارشناس مسائل بین الملل گفت که بر اساس تحلیلی که اتاق‌های فکر ایالات متحده آمریکا بار‌ها آن را اعلام کردند، واشنگتن طی یک دهه آینده نیازش به نفت منطقه غرب آسیا کاهش پیدا می‌کند و به سمت صفر شدن میل پیدا می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود که آمریکا دغدغه‌ای داشته باشد به نام شیفت استراتژیک از غرب آسیا به شرق آسیا و به عنوان یک فرمول راهبردی برای آینده روی آن فکر می‌کنند.
غفاری همچنین تصریح کرد که در چنین شرایطی جالب است بدانیم که آلمان، انگلیس و فرانسه تصور می‌کنند که با رفتن واشنگتن، اروپا جزء بازیگران اصلی منطقه خواهند شد. دخالت فرانسه در لبنان و دخالت‌های امنیتی آلمان در عراق را به صورت مستقیم و غیر مستقیم می‌بینیم و نقش خود انگلیس در ایجاد منازعات منطقه‌ای در غرب آسیا و کشور‌های حوزه خلیج فارس نشان می‌دهد که سه کشور اروپایی برای آینده منطقه برنامه‌هایی را در نظر گرفتند و همین مسئله باعث می‌شود که نسبت به پرونده هسته‌ای و بلافاصله به قول خودشان مذاکرات منطقه‌ای یک نگاه و پارادیم خاص خود را داشته باشند.
این کارشناس مسائل بین الملل تاکید کرد: نکته آخر در مورد تهاجمی بودن اروپا به بحث هژمونی در نظام بین المل برمی‌گردد، در واقع اتحادیه اروپا مدت هاست که می‌خواهد نقش یک هژمون یا یک قدرت را در نظام بین الملل ایفا کند، هرچند در این زمینه ژست‌هایی را اتخاذ کرده است، اما در عمل اروپا تبدیل به بازیگر تعیین کننده در نظام بین الملل نشده است. در دوران ریاست جمهوری ترامپ شاهد بودیم که اروپا عملا به یک بازیگرمنزوی و در برخی موارد یک بازیگر مورد غضب آمریکا تبدیل شدو به لحاظ ژئواستراتژیک هم مشاهده کردیم که در محاسبات درون ناتویی و درون آتلانتیکی، آمریکا و اروپا، دولت ترامپ اروپایی‌ها را به گوشه رینگ فرستاد.
غفاری همچنین گفت که اکنون با حذف ترامپ از معادلات سیاسی آمریکا، اروپایی‌ها به خیال خودشان به فرصتی دست پیدا کردند که بتوانند آن هژمونی خیالی خود را در نظام بین الملل تقویت کنند، هرچند که اتحادیه اروپا به دلیل شکاف‌های داخلی و چند تکه شدن رهبری در داخل خود و فراتر از آن اختلافاتی که بین تروئیکای اروپایی بعد از پدیده‌های مانند برگزیت به وجود آمده است و بعد از خروج کامل انگلیس از اتحادیه اروپا هم تشدید شده است، نمی‌توانند به این نقطه دست پیدا کنند، اما کاملا بدیعی است که هدف و آرزو‌های خود را در قالب بیانیه‌هایی از جمله آنچه در قبال برجام، مذاکرات منطقه‌ای، مذاکرات موشکی و موارد دیگر در قبال ایران می‌بینیم را بیان کنند.
گزارش از فاطمه زهرا نصراللهی