به گزارش «تابناک» روزنامه‌های امروز یکشنبه بیستم مهرماه در حالی چاپ و منتشر شد که تصاویر و تیترهای مرتبط با خاکسپاری استاد شجریان در طوس و سومین جلسه رسیدگی به اتهامات محمد امامی در صفحات نخست روزنامه‌های امروز برجسته شده است.
در ادامه تعدادی از یادداشت‌ها و سرمقاله‌های منتشره در روزنامه‌های امروز را مرور می‌کنیم؛
چرایی سرپیچی از مقررات پیشگیرانه در بحران کرونا
حسین ایمانی جاجرمی، دانشیار جامعه شناسی توسعه دانشگاه تهران در بخشی از یادداشتی که در شماره امروز ایران منتشر شده نوشت: چرا برخی آدم‌ها از مقررات عمومی سرپیچی می‌کنند و بقیه تابع مقررات هستند؟ یک عامل مهم در اینجا «فردگرایی» در مقابل «جمع گرایی» است.
به نظر برخی روانشناسان برخی جوامع گرایش بیشتری به فردگرایی یعنی باور به اهمیت بیان حس هویت و ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی دارند. آدم‌ها در فرهنگ‌های فردگرا تمایل به پس زدن مقررات و نادیده گرفتن تلاش‌های مقامات بهداشت عمومی دارند. هرچه این مقامات می‌کوشند تا با پیام‌های مربوط به خطرات ویروس و تقاضا برای گذشت و نوع دوستی با «تلنگر» رفتار را تغییر دهند، فردگرا‌ها گوش شان بدهکار نیست و به راهی که خود تشخیص می‌دهند می‌روند. اگر گفته شود که زدن ماسک کمک به محافظت از دیگران می‌کند، در فرهنگ‌های فردگرا، آدم‌ها فقط بی‌اعتنایی می‌کنند. قانون در چنین جوامعی نقش اساسی در تنظیم رفتار‌ها دارد. جامعه نمی‌تواند اجازه دهد هرکس هر کاری که خواست انجام دهد و نظم عمومی را از طریق قانون اعمال می‌کند. اما در فرهنگ‌های جمع‌گرا احتمال بیشتری دارد که مردم آنچه را که به نفع همگان است انجام دهند، زیرا منافع جمعی ارزش و اهمیت بیشتری نسبت به منافع فردی دارد. پرسش دوم به مسأله اعتماد و ترس می‌پردازد و اهمیت آن‌ها را می‌پرسد. این دو عامل هم تأثیر‌گذاران مهمی روی رفتار آدم‌ها هستند. در جوامعی که با شکاف‌های سیاسی روبه‌رویند، مردم احتمالاً اعتماد کمتری به‌طرف مقابل می‌کنند و مسائل را از دیدگاه اردو‌های دوست و دشمن می‌بینند.
اگر از مقامی خوششان بیاید به حرف او اعتماد می‌کنند، اما اگر بدشان بیاید، تره هم برای حرف او خرد نمی‌کنند. مسأله خوش بینی و ترس هم هست. مقدار مناسبی از هر دو برای جامعه خوب است، اما اگر هر کدام بیش از اندازه در جامعه شیوع داشته باشند ممکن است مشکلات و صدماتی را سبب شوند. برای مثال در شرایط کرونایی، خوش بینی و گفتن این که حالا طوری نمی‌شود می‌تواند فرد را به سمت ریسک پذیری‌هایی سوق دهد که به شکلی باور نکردنی خطرناک باشد. پرسش سوم به این اشاره می‌کند که چرا اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی مشکل است؟ برخی متخصصان رفتاری می‌گویند که ما به اصطلاح «جانوران اجتماعی» هستیم، بدن و ذهن ما برای ارتباط طراحی شده است و همه‌گیری به شکل‌های زیادی علیه غرایز ارتباطی ما عمل می‌کند.
هرچقدر گفته می‌شود از تجمع و شرکت در مراسم گروهی خودداری شود، اما بازهم دیده می‌شود که عده‌ای کار خودشان را می‌کنند. باید قبول کرد که مقاومت در برابر تمایل به گردهم آمدن و پیوند‌های گروهی کار سختی است و به این آسانی‌ها که تصور می‌شود، نیست. پرسش چهارم می‌گوید اگر قانون شکنان در اقلیت هستند چرا نباید نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت بود؟ مسأله این است که در معضل جمعی بزرگی، چون همه‌گیری کرونا که اکنون جوامع را گرفتار کرده است سرپیچی از مقررات حتی اگر کم هم باشد فرقی با قانون شکنی تعداد زیادی از آدم‌ها ندارد و قانون شکنان با وجود تعداد کم شان، اثر اقداماتشان بر بقیه وسیع و مخرب خواهد بود.
حال راه چاره چیست؟ یک راه این است که در ابتدا ببینیم جامعه از نظر فرهنگی در چه وضعیتی است؟ آیا ارزش‌های جمع‌گرا حاکم هستند یا در مقابل آن این فردگرایی است که بر جامعه سیطره یافته است. در جامعه جمع‌گرا راه مقابله با بحران کرونا، اعتماد به مردم و سازوکار‌های اجتماعی است. داده‌ها نشان می‌دهند کشوری مثل ژاپن از این طریق موفق شده تا بحران را کنترل کند و دولت کار زیادی جز اعلام هشدار و درخواست همکاری از مردم نکرده است. در جامعه فردگرا، اما باید قانون وارد عمل شود و با افراد خاطی برخورد کند. با این حال در جوامعی که نیاز به سازوکار‌های قانونی دارد افراد از حقوق هم برخوردارند. برای مثال اگر دولت می‌خواهد کسب و کاری بسته شود باید از طریق مناسب جبران خسارت هم برای فردی که از منافع خود گذشته است انجام دهد. ایران با وجود آن که کشوری به نسبت جمع‌گرا محسوب می‌شود، اما در سال‌های اخیر با سلطه پیدا کردن سازوکار‌های سرمایه‌داری و تغییرات ارزشی، بشدت به سوی فردگرایی در حال حرکت بوده است؛ بنابراین در این شرایط باید سیاست‌های مبتنی بر جمع‌گرایی و فردگرایی را در کنار هم برای مقابله با بحران جلو برد.
هدف‌گذاری تورمی رؤیای بربادرفته
سید محمد بحرینیان در سرمقاله امروز روزنامه رسالت نوشت: میانه بهار امسال در روز‌هایی که دلار در ابتدای جریان اوج گرفتن و در آستانه عبور از ۲۰ هزار تومان بوده و قیمت سکه رکورد‌های جدیدی به ثبت می‌رساند، بانک مرکزی و رئیس‌کل آن عبدالناصر همتی از هدف‌گذاری تورمی رونمایی کردند.
به نظر می‌رسد بانک مرکزی در حال پوست‌اندازی بوده و یکی از اصول سه‌گانه بانک‌های مرکزی یعنی تورم و رشد اقتصادی و اشتغال در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت.
بر خلاف هدف‌گذاری‌های متعارف دو یا سه‌درصدی در کشور‌های جهان، هدف‌گذاری تورمی ما ۲۲ درصد با دامنه ۲ درصد اعلام شد. این هدف سیاستی هرچند رقمی کمتر از نصف تورم سال گذشته بود، اما همچنان با تورم یک‌رقمی در بیش از ۹۰ درصد کشور‌های جهان فاصله چشمگیری داشت. بااین‌وجود و علیرغم همین اشکال اساسی، هدف‌گذاری می‌توانست به‌عنوان چراغ راهنمای اقتصاد و فعالان اقتصادی قرار گیرد و ضمن ایجاد آرامش در عموم مردم و اطمینان بخشی نسبت به حفظ سرمایه‌های آن‌ها، در تلاطم‌های اقتصادی، پیامی مثبت به فعالین اقتصادی برای برنامه‌ریزی ارائه دهد.
اکنون به نیمه سال رسیده‌ایم و آمار تورم نقطه‌به‌نقطه فروردین تا شهریور ۱۳۹۹ منتشرشده است. تورم فقط در ۶ماهه ابتدایی امسال، در آستانه ۲۲ درصد است و نتیجه آن‌که احتمالا در پایان سال ۹۹، شاهد یکی از رکورد‌های بالای تورم در اقتصاد ایران خواهیم بود. بانک مرکزی بدون توجه به وعده‌های داده‌شده هیچ شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی در خصوص شکست سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی خود ننموده و اهداف جدیدی هم اعلام نکرده است. ماه‌های گذشته و باوجود هشدار‌های کارشناسان و نیز بدون توجه به‌شتاب تورم، در آمار‌ها شاهد انفعال بانک مرکزی در سیاست‌های پولی بوده‌ایم.
از سوی دیگر در تبیین و تعریف عوامل تورم شاهد مغالطه گسترده در میان دولتمردان هستیم. در شرایطی که پایه پولی و نقدینگی عوامل اصلی تورم هستند و در کنار آن انتظارات تورمی جامعه محرک رشد تورمی است، ارائه آدرس غلط و ساده‌انگاری یا فرافکنی در تورم و تنزل آن به گران‌فروشی یا احتکار که خود زاییده سیاست‌های غلط پولی و مالی است سبب پاک کردن راهکارهای اصیل تورمی است. به نظر می‌رسد گفتمان تحلیل ساختاری تورم بایستی در ادبیات اقتصادی اقتصاددانان و سیاسیون قرار گیرد و راهکارهای ساده‌ای که بیش از چهار دهه از اجرای آن درده‌ها کشور می‌گذرد به‌عنوان ابزار‌های سیاست پولی و مالی توسط بانک مرکزی و دولت موردپذیرش و اجرا قرار گیرد. رؤیای هدف‌گذاری تورمی به‌سادگی و در انفعال سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و اجرای بانک مرکزی بر باد رفت و رشد قیمت ارز و قیمت کالا‌ها و خدمات اثرات جبران‌ناپذیری بر اعتماد مردم و فعالین اقتصادی دارد.
شورای نگهبان مشارکت مردم را می‌خواهد؟
حسین سبحانی‌نیا فعال سیاسی اصولگرا طی یادداشتی در شماره امروز آرمان ملی نوشت: ۹ ماه به انتخابات ریاست‌جمهوری مانده و در این مدت کاندیدا‌های مختلفی مطرح می‌شوند و بستگی دارد چه افرادی به میدان بیایند و رقابت‌ها چگونه شروع شود. افراد چه وزنی داشته باشند و موقعیت، جایگاه و دیدگاه آن‌ها چگونه باشد و چگونه به مساله ورود کنند. آیا قدرت کشاندن مردم به پای صندوق‌های رای وجود خواهد داشت یا نه؟ این موارد از جمله مواردی است که باید بعد‌ها به آن پرداخته شود و به نظرم الان زود است که در مورد این مساله بحث کنیم. شاید امروز انگیزه‌ای برای حضور پای صندوق‌های رای وجود نداشته باشد ولی اگر در آن زمان کاندیدای شاخصی از هر دو جناح مطرح شود و شورای نگهبان به‌خوبی در این مرحله ورود کند، همین می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد مشارکت و رقابتی خوب در عرصه سیاسی کشور باشد و زمینه حضور مردم پای صندوق‌های رای حتی بیش از پیش فراهم شود. از طرفی در مورد انتخابات مساله حیثیت نظام مطرح است و مشارکت نباید کم باشد. مردم به‌خاطر اعتبار و حیثیت نظام در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت خواهند کرد؛ چرا که انتخابات ریاست‌جمهوری مثل انتخابات منطقه‌ای و محلی یک حوزه انتخابیه نیست و مساله بازتاب در سطح جهان مطرح است. از این‌رو باید موارد مشخصی مورد توجه قرار بگیرند به عوامل مشارکت بالای مردم توجه شود. اگر کاندیدا‌های مطرح از شخصیت‌های قابل‌قبول و موجه سیاسی باشند حضور آن‌ها حتما به مشارکت مردم کمک خواهد کرد.
شعار‌های پوپولیستی به مردم نشان داده که نتیجه‌ای در این رفتار‌های عوام‌فریبانه نیست و به دلیل همین بی‌ثمر بودن مردم از چنین شعار‌ها و رفتار‌های پوپولیستی زده شده‌اند و قشر فرهیخته و تحصیلکرده جامعه به عملکرد و سوابق افراد می‌نگرند. امکان دارد بخشی از مردم از چنین فضا‌هایی تاثیر بگیرند ولی قشر فرهیخته و جریان‌ساز کشور کمترین توجهی به این رفتار‌ها و شعار‌های عوام‌فریبانه ندارند و به رفتار و سابقه کاندیدا در آینده نگاه خواهند کرد. در آینده نزدیک سوابق کاندیدا‌ها و عملکرد آن‌ها مورد توجه مردم خواهد بود و جامعه دیگر صرفا بر اساس شعار‌ها و وعده‌های کاندیدا‌ها رای نخواهد داد. بلکه زین پس مردم با توجه به سابقه، عملکرد و برنامه‌هایی که از نامزد‌های انتخاباتی دارند نسبت به انتخاب یا عدم انتخاب آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند. مهم این است که شرایط به نحوی پیش برود که جامعه به مشارکت گسترده روی بیاورد. این مساله هم جز با ایجاد رضایت در جامعه از طریق بهبود وضعیت معیشتی و رفاه نسبی به‌دست نمی‌آید.
