آنچه مسلم است، مهاجرت توسعه پایدار شهری قم را به چالش کشیده است، الگو برداری غیر اصولی و نادرست از سایر کلانشهر ها سبب شده است در بسیاری از مناطق حاشیه شهری و محله های جدید، به جهت ساکن شدن جمعیت مهاجر، شاهد بسیاری از آسیب های اجتماعی باشد.
کد خبر: ۹۰۴۶۰۷
تاریخ انتشار: ۰۸ مهر ۱۳۹۹ - ۰۱:۲۹ 29 September 2020

به گزارش تابناک قم، افزايش بي رويه جمعيت و نياز روزافزون به غذا و منابع جديد انرژي، سبب بهره برداري مفرط و غير اصولي از اندوخته هاي منابع طبيعي شده است، رخدادي كه عوارض آن در زيست اقليم هاي خشك و نيمه خشك از جمله استان قم به دليل حساسيت و شكنندگي بالاي آن ها، به مراتب گسترده تر و جبران ناپذيرتر مي نمايد.

استان قم در سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 کشور دارای جمعتی حدود یک میلیون سیصد هزار نفر بوده است که از این تعداد 2/95درصد در نقاط شهری و 8/4 درصد در نقاط روستایی سکونت داشته و بقیه غیر ساکن بوده اند، این در حالی می باشد که در همان سال نسبت شهرنشینی در کل کشور 74 درصد بوده است.

بر طبق همین سرشماری از 361 آبادی استان قم 137 روستا بدون سکنه می باشد که 80 روستای آن در بخش مرکزی قرار دارد. میزان رشد جمعیت بر اساس آمار سرشماری نفوس مسکن سال 1395 ، 26/2درصد لحاظ شده است و بسیاری از روستاهای قم با کاهش جمعیت مواجه و متروکه شده اند و این جمعیت به شهر مهاجرت کرده اند، به طوی که استان قم یکی از مهمترین استان های مهاجر پذیر کشور بوده است و بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن از آبان ماه 1390 تا آبان 1395، 77813نفر محل اقامت خود را در داخل استان تغییر داده و یا از خارج کشور وارد شده اند.

براساس آخرین جابجایی انجام شده، 6/8درصد از کل مهاجران، از شهرستان محل سرشماري(عمدتا مهاجرت روستائیان به شهر)، 1/82 درصد از سایر استان ها و 1/8 از خارج از کشور بوده است، محل اقامت بقیه اظهار نشده است.

قم از جمله شهرهایی می باشد که بیشترین مهاجرت را در بین مناطق کشور طی سه دهه گذشته داشته است و جزو رده های نخست بالاترین درصد رشد جمعیت حاصل از مهاجرت در کشور می باشد. با توجه به اینکه انگیزه و محوریت مهاجرت به شهر مذهبی قم، باید آموزش علوم اسلامی باشد، به دلیل عدم توجه صحیح و کارشناسانه مسئولین در طول سالیان گذشته به رسالت اصلی این شهر در پرورش مبلغ و توسعه زیر ساخت های لازم در راستای ترویج صحیح علوم اسلامی باشد، جمعیت کثیری از استان های دیگر به این شهر مهاجرت کرده اند که از نخبگان مناطق خود نبوده و با هدف تحصیل در علوم دینی نیز به این شهر مهاجرت نکرده اند.

مهاجرت بی رویه تهدیدی بر پایداری محیط زیست اجتماعی کلانشهر قم

مهاجرانی که اغلب در بخــش غیررسمی اقتصاد شـاغل بوده و از ثبـات شـغلی، بی بهره و دارای مشــاغل پارازیــت خدماتی اند، و غالبا فاقد مهارت بـوده و درآمـدی پاییـن دارنـد.

معمولا به واسطه ورود افراد تازه وارد و عموم ناآشنا نسبت بـه هنجارهـا و باورهـای جامعه، مسائل فرهنگی و اجتماعی خاصی به وجـود مـی آیـد و سبب بروز چـالش هـایی بـا نظـام های ارزشی حاکم بر شهر می شوند، با مهاجرت جمعیت سرریز کلانشهرهایی مانند تهران که دیگر توان مالی لازم برای زندگی در پایتخت را ندارند، نمود این تقابل و تضاد فرهنگی طی سالهای اخیر در گستره شهری قم مشهودتر شده است و این موضوع سبب شده است در بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی، مقایسه آمار نسبت به گذشته هشدار دهنده و نگران کننده باشند.

بررسی های صورت گرفته در مراکز بهزیستی در بحث متکدیان، دختران فراری و کودکان خیابانی، بیانگر این است که بیشتر این افراد از سایر استانهای کشور به قم مهاجرت نموده اند و در واقع قم سرریز آسیب‌های اجتماعی استان‌های دیگر می باشد.

این آسيبهاي اجتماعي پديده هايي واقعي، متغير، قانونمند و قابل کنترل و پيش گيري اند. کنترل پذيري آسيبهاي اجتماعي شناخت علمي آنها را در هر جامعه اي براي پاسخ به پرسشهاي نظري و عملي و کاربردي از ايده ها و يافته هاي علمي توليد شده در برنامه ريزي هاي کوتاه و بلند مدت براي مقابله صحيح با آسيبهاي اجتماعي، درمان يا پيشگيري از گسترش و پيدايش آنها را ضروري و پر اهميت مي سازد.

مهاجرت بی رویه تهدیدی بر پایداری محیط زیست اجتماعی کلانشهر قم

این سبک از مهاجرت کنترل نشده، علاوه بر مشکلات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که دارد مستلزم تغییراتی خاص است که مطابقت و سازگاری با آنها اغلب مشکلاتی را برای فرد و جامعه ایجاد می‌کند. به عبارتی علاوه بر اینکه مهاجرت در برنامه ریزیهای کلان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی شهر مشکلاتی را ایجاد می‌کند، شهرنشيني لجام گسيخته، گسترش حاشيه نشيني و در ادامه فقر، اتلاف منابع و انرژي را به دنبال دارد. ضمن اینکه حاشيه نشيني در شهرها، با جرم رابطه مستقيم دارد که قم نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد.

آنچه مسلم است، مهاجرت توسعه پایدار شهری قم را به چالش کشیده است، الگو برداری غیر اصولی و نادرست از سایر کلانشهر ها سبب شده است در بسیاری از مناطق حاشیه شهری و محله های جدید، به جهت ساکن شدن جمعیت مهاجر، شاهد بسیاری از آسیب های اجتماعی باشد.

توسعه شهری به عنوان یک مفهوم فضایی، به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم جهت رفع نیازهای شهر در زمینه مسکن، حمل و نقل، اوقات فراغت، تامین غذا و ... تعریف کرد. چنین توسعه ای زمانی پایدار خواهد بود که در طول زمان، شهری از نظر محیط زیستی قابل سکونت و زندگی، از نظر اقتصادی بادوام و از نظر اجتماعی همبسته باشد. منظور از توسعه پایدار، حفاظت صرف از محیط زیست نیست، بلکه مفهوم جدیدی از رشد اقتصادی است که عدالت و امکانات زندگی را برای تمام مردم آن منطقه فراهم کند.

با توجه به آنچه ذکر شد مناطقی که در قم توسعه یافته اند، عملا مصداقی از حاشیه نشینی می باشد که شاخص های لازم برای حفظ و ماندگاری یک جامعه تاب آور را ندارد. بقاي شهرها به عنوان سيستم هاي اجتماعي اكولوژيكي وابسته به منابع طبيعي و خدمات اكوسيستمي است كه از آن بهره مي گيرند و براي بقاء خود مصرف مي كنند، در نتيجه درك تاب آوري در محيط زيست شهري نياز به درك بين رشته اي و تحليل در مقياس هاي مختلف دارد.

زماني كه شهر بطور همزمان قادر باشد تا توازن بين عملكردهاي اكوسيستمي و انساني برقرار كند، انعطاف پذير باشد و قدرت انطباق در شرايط عدم قطعيت و رويدادهاي غيرمنتظره را داشته باشد، فرصت هاي موجود و بالقوه را حفظ و روي آنها سرمايه گذاري كند، در آن صورت تاب آور است.

كاهش تاب آوري در شهرها باعث افزايش آسيب پذيري در سيستم شهر و اختلالات و شوك هاي هرچند كوچك باعث بحران مي شود. بــه دلیــل مشــکلات اقتصــادی و فقــر مزمـن، اسـتعداد رشـد آسـیبهای اجتماعـی در ســکونتگاه های حاشیه شهر و شهرک ها و محله های جدید بیــش از ســایر مناطق اسـت، اگـر چـه ایـن سـکونتگاه ها انبـوه ساکنین شــرافتمند شــهری را هــم در خــود جــای داده انــد اما اکثــر جمعیت هــای فعــال گروه های حاشیه نشــین، بیــکار و در جســتجوی کارند و در معــرض انــواع آســیب ها و بیماری هــای اجتماعی، کج رفتــاری و اختــلات رفتــاری قـرار دارنـد. انحرافــات و بزهــکاری در مناطــق حاشیه نشــین فــراوان اســت و بعضــا ناهنجــاری از جملــه قاچــاق و مــواد مخــدر، خشــونت و... ســروکار دارنــد، بعلاوه اینکه به طور طبیعی در چنین بافت هایی ازدواج های بین فرهنگی رشد قابل ملاحظه ای دارد و بر همین اساس مسائل و مشکلات پس از ازدواج و طلاق نیز زیاد می شود.

حاشیه نشینی حاصل از این سبک توسعه از آن دست مفاهیم علوم محیط زیست اجتماعی است که محل مجادله بسیاری است اما هر نقطه شهری که فاقد استاندارد های خدمات و زیر ساخت های پایدار شهری باشد حاشیه تعریف می شود.

با این تعریف بسیاری از مناطق قم که بیشترین جمعیت مهاجر را در خود جای داده اند به دلیل نداشتن زیر ساخت های پایدار شهری جزو مناطق حاشیه تعریف می شوند که توجه مسئولین استانی را پیش از پیش می طلبد.

از طرفی دیگر علاوه بر آنچه در بالا ذکر شد مسئولین ذیربط باید توجه داشته باشند که حاشیه نشینی دو وجه بیرونی و درونی دارد که معمولا وجه ظاهر آن مورد توجه عموم و مبنای قضاوت قرار می گیرد اما وجه درونی حاشیه نشینی با نظام فرهنگی اجتماعی و نیز موقعیت روانی افراد مرتبط است.

حاشیه نشینان به دلیل اینکه در میان خود از همبستگی اجتماعی ضعیفی برخوردار هستند، دولت را نماد مدیریت جامعه می دانند. تنوع و تجمل، اختلاف فاحش طبقات اجتماعي ساكن، تورّم و گراني هزينه هاي زندگي و وجود بیکاری و بلا تکلیفی در ای نقشر جامعه عمراه با رشد مشاغل کاذب، تهدید جدی بر پایداری محیط زیست اجتماعی کلانشهر قم می باشد.

منبع: تابناک
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار