آمار انجمن پسته ایران و US ACP حاکی از آن است که در سال گذشته میلادی ایران ۲۲۵ هزارتن و امریکا ۲۷۵ هزارتن پسته تولید کردند.
به گزارش گشترش تجارت، در سال ۲۰۱۶ ایران تا حد زیادی از امریکا عقب ماند، بهنحوی که ۱۵۳ هزارتن تولید داشت، اما امریکا ۴۰۹ هزارتن پسته تولید کرد. در سال ۲۰۱۵، اما برعکس بود؛ امریکا ۱۲۵ هزارتن و ایران ۲۱۰ هزارتن پسته تولید کردند. میزان تولید پسته این دو کشور در سال ۲۰۱۴، اما نزدیک به هم بود و با ۶ هزارتن اختلاف امریکا با رقم ۲۳۶ هزار تن، بیشتر از ایران پسته تولید کرد. سال ۲۰۱۳ نیز آمار تولید پسته ایران به ۱۷۰ هزارتن و امریکا به ۲۱۶ هزارتن رسید. آمار تولید ایران و امریکا در سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۰ به ترتیب ۱۸۳، ۱۵۷ و ۲۱۶ هزارتن برای ایران و ۲۵۲ هزار تن، ۲۰۳ هزارتن و ۲۳۷ هزارتن برای امریکا بود. جالب اینجاست که سال ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ ایران ۱۰۰ هزارتن بیشتر از امریکا تولید پسته تولید کرد.
براساس همین آمارها در سالهای ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۶ میلادی، صادرات پسته ایران بهطور میانگین بسیار بیشتر از امریکا بوده است. به نحوی که در سال ۱۹۹۹ ایران ۸۶ هزارتن صادرات داشت و امریکا فقط ۱۵ هزارتن. سالبعد از آن نیز ایران میزان صادرات پسته خود را به ۱۲۱ هزارتن رساند و امریکا، اما فقط ۷ هزارتن به صادرات خود اضافه کرد. تا سال ۲۰۰۶ نیز میزان صادرات پسته امریکا کمتر از ۵۰ هزارتن بود، اما ایران در این سالها صادرات بالای ۱۵۰ هزارتن و حتی ۱۸۸ هزار تنی هم داشت. به مرور امریکا صادرات خود را افزایش داد و همپای ایران با بیش از ۱۰۰ هزارتن صادرات، شد، اما باز هم در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ به کمتر از ۱۰۰ هزارتن رسید. سال ۲۰۱۶ نیز صادرات پسته ایران ۱۱۸ هزارتن و امریکا نیز ۱۹۸ هزارتن بود. در نتیجه ایران در تولید و صادرات پسته نه تنها همپای امریکا، بلکه جلوتر از آن است و میتواند بهراحتی گوی رقابت را از این کشور بزرگ بگیرد، اما مهمترین مسئله مشکلات داخلی است که باید فکری به حالشان کرد.
وال استریتژورنال در تازهترین گزارش خود با اشاره به اینکه چین پسته امریکا را مشمول ۴۵ درصد تعرفه کرد، نوشت: کشاورزان کالیفرنیا کسب و کار تجارت پسته در چین را به ایرانیها میبازند. در همینباره محسن جلالپور که دستی بر آتش تولید و بازار پسته دارد در صفحه مجازی شخصی خود نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و تحلیل نوشت.
وضعیت پیچیده بازار جهانی پسته
جلالپور نوشت: چینیها پسته را بهعنوان آجیل شاد میشناسند، چون ظاهرش بهگونهای است که انگار میخندد. اما درگیری تجاری رئیسجمهور امریکا با چین ممکن است شکست بزرگی برای کشاورزان پستهکار امریکا باشد که درعمل با تعیین تعرفه قافیه را به ایرانیها میبازند.
سوال امریکاییها این است: آیا این اقدامات شما حفظ امنیت ملی بود آقای ترامپ؟
پس از آنکه دونالد ترامپ تعرفههای فولاد و آلومینیوم و سپس تعرفه واردات کالاهای چینی را معادل ۵۰ میلیارد دلار بالا برد، پکن همدرصدد جبران برآمد. چین تعرفه واردات پسته امریکایی را از ۵ به ۴۵ درصد در امسال افزایش داده است. این اقدام چین دقیقا منطقهای را هدف قرار میدهد که جمهوریخواهان در آن آسیبپذیر هستند. حدود ۹۹ درصد پسته امریکا در دره «سن خواکین» کالیفرنیا تولید میشود، منطقهای که خاستگاه جمهوریخواهانی مانند دیویدوالادو، جفدنهام و دویننانز است.
این منطقه بهتازگی هم با محدودیتهای برای پمپاژ آب دلتای رودخانه سن خواکین ساکرامنتو روبهرو شده است. افزایش نرخ آب در یک دهه گذشه باعث شده تا کشاورزان زیادی در این منطقه به جای کشت یونجه و دیگر محصولات ارزانقیمت به تولید محصولات مغزدار مانند پسته و بادام رو بیاورند. درست است که این محصولات نیز آب زیادی لازم دارند، اما به لطف تقاضای فزاینده در جهان بهویژه چین، قیمتشان نیز بالاست.
بیش از نیمی از پسته تولید شده در امریکا به خارج صادر میشود و چین و هنگکنگ به تنهایی نیمی از صادرات پسته امریکا را خریداری میکنند. در ۱۰ تا ۱۲ سالگذشته ارسالپسته از کالیفرنیا به چین ۱۳۰۰ درصد رشد داشته است.
امریکا سالگذشته بزرگترین صادرکننده پسته در جهان بود (۲۱۷۵۹۹ تن) و ایران با اختلاف نه چندان زیادی (۱۴۴۳۰۰ تن) در جایگاه دوم. صادرات پسته دیگر کشورها چندان به چشم نمیآید پس تنها جایگزین پسته کالیفرنیا در چین پسته ایران است. حال پرسش این است که آیا واقعا ارزش دارد که دونالد ترامپ افزایش تعرفه فولاد و آلومینیوم را بهدلیل منافع ملی پس بگیرد چراکه چین هم بهدنبال جبران و شلیک بهسوی دشمن تجاری خود است.
در عین حال اداره کنترل منابع آب ایالت کالیفرنیا این ماه نرخ آب را برای تحویل بالا برده تا از ماهیها و آبزیان محافظت کند. با افزایش نرخ آب و پیش آمدن مسئله جدیدی به نام تعرفه برای کشاورزان پستهکار سخت است که بتوانند از این کار سود ببرند. کشاورزان کالیفرنیا مدتهای زیادی از لیبرالهای ساکرامنتو شکایت داشتند و گلهمند بودند، اما به نظر میرسد حالا باید بسیار بیشتر از سیاستهای دولت جمهوریخواه ترامپ بترسند.
این گزارش والاستریت ژورنال بود، اما اوضاع آنگونه که این روزنامه امریکایی ادعا کرده به سود پسته ایران نیست، چون براساس تازهترین برآوردها، امسالبهدلیل خشکسالی و تغییرات اقلیمی، تولید پسته در ایران ۸۰ درصد کاهش یافته است. به این ترتیب اگر نگوییم پستهخوران چینی امسال ناچارند از مصرف پسته ایرانی و امریکایی صرفنظرکنند، بهاحتمال زیاد مجبورند پول بیشتری برای آن بپردازند.
حمایتهایی که باید باشد و نیست
تصمیم داشتیم از جلیل مظهری، رئیس اتحادیه تعاونیهای پسته کرمان وضعیت پسته و مشکلات و راهکارها را جویا شویم که متاسفانه شنیدیم فوت شدند و به همین دلیل با پسر ایشان بهعنوان تولیدکننده و باغدار پسته در کرمان گفتوگویی داشتیم.
شهرام مظهری به «گسترشتجارت» گفت: در چند سالگذشته خسکسالی، تولید پسته را به شدت کاهش داده که امسال نیز مسائل ارزی و گرانی کود و سم مزید بر علت شده است، در نتیجه باغداران هم دلسرد شدهاند. تمام این اتفاقها باعث شده در باغ ۱۰۰ هکتاری ما در کرمان فقط ۵۰ کیلو پسته حاصل شود در حالی که باید در سال دستکم ۳۰ تا ۵۰ تن محصول داشته باشیم.
وی افزود: امسالسمی وارد بازار شد که بسیاری از محصولات را از بین برد و بارشان را کاهش داد، اما بعد متوجه شدند که باید از بازار جمع شود. ازسوی دیگر کود و سم گران است و برای باغدار به صرفه نیست. من برای رسیدگی به باغ باید ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان کود به باغ بدهم، اما وقتی میبینم محصولی نیست و بازده نیست فایدهای ندارد هرچند اگر این مشکلات هم حل شود بیآبی کرمان و کل کشور مهمترین دلیل است، زیرا درخت پسته باید آب بخورد تا پرمغز و خندان شود.
این تولیدکننده پسته تصریح کرد: صندوق کشاورزی هم که ساختمان عریض و طویلی دارد حمایتهایی که باید را از کشاورز ندارند. درباره بیمه خشکسالی هم درحالحاضر بانک کشاورزی دو قسط به ما بدهکار است و ازسوی دیگر دولت میگوید وامهای بانک کشاورزی تنفس دارد، اما بانک قبول نمیکند. در همین باره سرپرست کنونی استانداری کرمان نیز در صفحه تلگرام خود نوشت که مشکلات را اطلاع دهیم و پیگیر هستند.
به گفته مظهری، باغها که سرجای خود هستند، زیرا تغییر کاربری زمین کشاورزی سخت است و دولت قبول نمیکند، اما کسانی که در کار خرید وفروش و فرآوری پسته بودند، جمع کردند و رفتند.
او تاکید کرد: دلالان، پستههای ما را میخرند و با چند برابر سود میفروشند. بهعنوان نمونه سالگذشته فروش پستهتر بدون فرآوری کیلویی ۸ هزار تومان بود که از سر وته آن را میزنند و در نهایت ۶ هزار تومان به ما میدهند، اما بعد ۳ برابر سودی که کشاورز از دسترنج یکسالهاش میبرد را نصیب میشوند. سالهاست که باغدار سود کمی میکند و به این دلیل که بیشتر باغداران خرد هستند، نمیتوانند خودشان صادراتی داشته باشند.
مظهری گفت: سالهای گذشته یعنی پیش از دولت نهم شرکت تعاونی پسته رفسنجان فعالیت داشت که بسیار کمکحال کشاورزان بود، اما در دوران آقای احمدینژاد آن را تعطیل کردند که از آن زمان، باغداران و کشاورزان مشکلاتشان بیشتر شد و دلالان هم وارد میدان شدند.
به گفته این تولیدکننده، مشکل کمبود آب کشاورزی موضوع پیچیدهای است. سالهاست که کشاورزان انتظار داشتند پسآب فاضلاب که تصفیه میشود را به بخش کشاورزی اختصاص دهند، اما به صنعت دادند. بهعنوان نمونه فولاد آب زیادی نیاز دارد، اما همین حالا از کرمان آب را با هزینه گزافی به زرند پمپاژ میکنند تا به صنعت فولاد تخصیص دهند. باران که دست خداست، اما دولت میتواند راهبردهایی اتخاذ کنند که آبها به سمت بخش کشاورزی سرازیر شود.
بهراحتی میتوانیم به چین صادرات کنیم
سعید بزمی از دیگر باغداران و تولیدکنندگان پسته است که در فیضآباد تربتحیدریه فعالیت دارد. او به «گسترشتجارت» گفت: پسته در بازار قیمتهای سرسامآوری پیدا کرده به نحوی که در آجیلفروشیها هر کیلوگرم ۱۰۰ هزار تومان نرخ دارد. این در حالی است که همین پسته را شاید از کشاورز ۳۰ تا ۳۵ هزار تومان میخرند، اما با نرخ نجومی بهدست مصرفکننده نهایی میرسد. از نگاه مردم نیز گوشت کیلویی ۷۰، ۸۰ هزار تومان ضرورت بیشتری دارد تا اینکه پسته را در سفرههایشان بیاورند.
وی ادامه داد: با مشکلات کنونی بعید است بتوانیم برای چین جایگزین امریکا بشویم و صادرات بالایی به این کشور داشته باشیم چرا که تولید هنوز مشکلات بسیاری داریم. اما با تدابیر ویژه میتوانیم بهراحتی جای امریکا را در این زمینه بگیریم.
بزمی با اشاره به اینکه هر سالوضعیت نسبت به سالهای قبل بدتر میشود، اظهار کرد: درحالحاضر باغهای ما بازدهی یک سومی دارد و هم باید کود گران بخریم و هم سم گران. تغییر آبوهوایی داریم که باعث شده گردافشانی درختان متفاوت باشد. حتی استفاده بیوریه از سم سبب شده محصولی که انتظار داریم، تولید نشود. این تولیدکننده پسته در پاسخ به اینکه مگر خود باغدارها سم را استفاده نمیکند، پاسخ داد: در منطقه ما فرد غیرمتخصصی مغازه سمفروشی زده و خود را مهندس کشاورزی میداند و سمهایی دست مردم میدهند که باغداران هم، چون بیشتر سنتی هستند، آگاه نیستند و در نهایت ضرر میکنند. دولت باید کاری کند که کشاورزی مکانیزه شود و کشاورزان را مطلع کند.
وزارت جهاد کشاورزی هم همکاری نمیکند که از کارشناس متخصص برای آگاهی دادن به باغداران و کشاورزان استفاده کند. وی تصریح کرد: نسبت به یکی دوسال پیش در باغ خود، کاهش تولید داشتهایم به نحوی که از باغ ۴ هکتاری که ۱۰ تن محصول بهدست میآمد درحالحاضر ۲ تن برداشت میکنیم. بزمی تاکید کرد: میترسیم امسال در صورت مصرف نشدن در داخل، نتوانیم برای صادرات پسته اقدامی کنیم، زیرا وضعیت ارزی روبهراه نیست.
نویسنده: زهرا طهرانی