کد خبر: ۴۹۱۳۷۸
تاریخ انتشار: ۱۸ شهريور ۱۳۹۶ - ۲۲:۲۹ 09 September 2017
واقعیت های اجتماعی را باید به مدد طبیعت خود جامعه تبیین کرد، واقعه غدیر خم هم مانند تمام واقعیت های اجتماعی که برای تبیین آن به ساختن مفاهیم عامیانه و عملی می پردازند و بیان آن را به مرحله مسلکی (ایدئولوژیک ) تقلیل میدهند از نگاه جامعه شناسی دورکیمی عبور از جامعه شناسی است. 

دورکیم  معتقد است باید با وقایع اجتماعی مانند شی رفتار کرد و هرگونه مفهوم پیش ساخته از ذهن را باید دور کنیم. 

نخستین کار باید تعریف اشیایی باشد که مطالعه می کنیم تا دیگران بدانند موضوع چیست؟ این تعریف باید عینی باشد و بر اساس صفات زاتی آنها بیان شود. در توصیف عینی واقعه غدیر می توان گفت که در آخرین حج (حجه الوداع)پیامبر اکرم(ص) به همراه عده ای کثیری در هوای گرم کویری(زمان) در موقعیت مکانی که همه جاده ها به آن منتهی می شوند(غدیر خم) و محل تجمع افراد و کسانی اند که سفر می کنند، دستور می دهد که همه اتراق کنند و جمع شوند تا بقیه هم برسند. 

نگاه به متون تاریخی نشان میدهد که عده ای بیان می کنند که پیامبر(ص) می خواسته دوستی و محبت خود را به علی (ص)ابراز کند. آنها چون معلول را علت می پندارند، غافل از این هستند که این حالت نتیجه و پیامد یک واقعه مهم بوده است و این احساسات خود نتیجه و ناشی از یک  حیات اجتماعی است  و تقلیل آن به امر روان شناختی تنها ما را از تبیین واقعیت دور می کند.  

 اگر واقعه غدیر را یک جریان اجتماعی در نظر بگیریم منشا این جریان را از نگاه دورکیم در ساختمان محیط اجتماعی درونی باید جستجو کنیم. عناصر سازنده این محیط اشیا و  اشخاص اند. که در تبیین وقایع نباید از اشیا( مادی و حقوق مقرر و رسوم رایج و آثار ادبی و هنری و... ) غافل بود زیرا مانند وزنه ای بر تحول اجتماعی سنگینی می کنند و برحسب چگونگی آنها سرعت و جهت این حرکت تغییر می یابد.  

 وقتی پیامبر اکرم(ص) کار مهمی داشتند به رسم، رسوم و سنت های اعرابی  دستور میداد که به همه اعلام کنند و  اصحاب و صحابه جمع شوند و بار از دوش شتران بیندازند و بر بالای بلندی قرار میگرفت تا همه جمعیت او را ببینند تا کلامش رسا باشد و همه ببیند سخن از کسی غیر پیامبر نیست، همچنین بیان اشعار و ابیاتی و خطبه غدیریه، هم موید اهمیت این اشیا در تبیین واقعه غدیر است. 

 اما مهمتر از اشیا، اشخاص و محیط انسانی است که حجم اجتماع و تراکم حرکتی از خصیصه های این محیط است.  در تراکم حرکتی اتحاد و اتصال اخلاقی و اتصال اجزای اجتماعی مهمتر از به هم فشردگی  مادی صرف انبوهی اجتماعی است.  آنچه اهمیت دارد این است که تراکم مادی معمولا پابه پای تراکم حرکتی پیش می رود. 

وقتی بخش های مختلف جمعیت می خواهند به هم نزدیک شوند، ناگزیر به احداث راههائی یا از راهائی حرکت میکنند که این مجاورت را نزدیک کند و برای برقرار مناسبات و تعاملات اجتماعی که در آن زمان ابزارهای مدرن وجود نداشته برداشتن فاصله ها لازم بوده و این افزایش حجم و تراکم جمعیتی سبب عمیق تر ساختن حیات اجتماعی و دگرگون ساختن شرایط زندگی روح جمعی حاکم بر جامعه تحت رهبری پیامبر(ص) بوده است و  هنگامی واقعه غدیر اتفاق می افتد، شاهد تبریک و تهنیت گفتن جمعیت انبوهی به علی(ع) هستیم، که اتصال اخلاقی و  عاطفی و بهم پیوستگی اجتماعی نشان میدهد که نحوه تعاملات این اجتماع ، اتصال فیزیکی صرف نبوده است. 

بنابراین محیط اجتماعی واقع در روز غدیر را میتوان عامل و موجب تحول اجتماعی دانست که امروز با گذشت چندین قرن  به چگونگی و بررسی واقعه غدیر می پردازند و توجه به واقعه غدیرخم به عنوان یک واقعیت اجتماعی می تواند ما را به شناخت و رسیدن به واقعیت موجود و اتفاق افتاده نزدیکتر کند.


ولی بهرامی، دانشجوی دکتری جامعه شناسی مسایل اجتماعی ایران. دانشگاه کاشان. 
اشتراک گذاری
نظر شما
نام:
ایمیل:
* نظر:
* :
آخرین اخبار