به گزارش تابناک یزد، آسیاب آبی دستگاهی برای خورد کردن گندم و
سایر غلات بوده که با استفاده از تکنیک سرعت و فشار آب کار می کرد.
ساختمان
داخلی آسیاب دارای چند اتاق به منظور استراحت آسیابان و انبار گندمهایی
است که باید آرد شود به همین خاطر هم با هنرمعماری خاصی به آن پرداخته می
شده است به طوری که آسیابها در پهنای وسیع شامل پایاب، تنوره ،استراحت گاه،
بارانداز، اسطبل و انبار بنا می شده است.
روش کار آسیاب بدین صورت که آب ابتدا وارد یک حوضچه شده و در آن جا آب پاک و تمیز می شود
از
این حوضچه چون حمام و استخر استفاده می شده و آب پس از عبور از تخته بند
حوضچه وارد تنوره عمودی و با فشار زیاد به پرده چوبی وارد و آن را می
چرخاند و سنگ زیرین همیشه ثابت باقی می ماند.
گندم کم کم از دول
وارد سوراخ وسط سنگ شده در بین دو سنگ زیرین و زبرین قرار می گیرد و خرد و
به آرد تبدیل می شود و آب وارده به آسیاب از زیر سوراخ آن خارج و به
کشتزارها می رود.
آسیاب در مناطق خشک ایران روی قنات ساخته می شده و
تنوره آسیاب در ژرفای زمین کنده می شده است که حجم آن بستگی به میزان آب
قنات دارد.
گاه برخی از صاحبان آسیاب در گذشته، فقط با درآمد آسیاب
قنات جدیدی ایجاد کرده اند بطوری که در گذشته بسیاری از مقنی ها (چاه کن)
به جای مزد خود حواله آرد از آسیاب دریافت می کردند و زمانی که پول نیاز
داشتند این حواله ها را می فروختند.
در ایران تقریبا در هر شهری در قدیم آسیاب آبی وجود داشته که امروز تقریبا چند مورد انگشت شمار هنوز کار می کنند.
آسیاب های آبی از جمله آثار تاریخی میبد محسوب می شود که معمولا در کنار آبادی ها و بر سر راه قنات ها ساخته شده اند.
یکی
از این آسیابها که از سال 1380 به همت شورا، دهیار این محل با همکاری
میراث فرهنگی شهرستان میبد مورد توجه قرار گرفت و از دل صدها تن نخاله و
خاک بیرون آمد آسیاب آبی بیده است که در مسیر قنات حسن آباد قرار دارد.
مدیر
عامل آسیاب آبی بیده در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به
خطرات احتمالی ریزش بخشهایی از بدنه و سقف جایگاه اصلی بنا،جهت استحکام
بخشی و مرمت آن نیازمند یک میلیارد ریال اعتبار است.
محمد علی کارگر
با اشاره به هزینه های مورد نیاز گفت: برای پمپاژ آب و به گردش انداختن
سنگ آسیاب و اقدام نمادین جهت جذب توریست و گردشگر مبلغ 200 میلیون ریال
اعتبار نیاز است.
رییس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری میبد هم
دراین باره به خبرنگار ایرنا گفت: اولویت های این اداره احیاء و مرمت
آسیاب های آبی است که آسیاب مزرعه بیده یکی از آسیاب های مهم این شهرستان
که احیای آن از سال 1380 آغاز شده است.
محمود ادیبان افزود: این آسیاب در زمینی به مساحت دو هزار و 500 متر مربع روبروی پیرچراغ بیده قرار گرفته است.
وی
با اشاره به ویژگی های بارز این آسیاب آبی گفت: آسیاب آبی مزرعه بیده از
ورد آب قنات دارای پایاب یا حوضچه بوده است که باعث جدا شدن رسوبات آب می
شده و اهالی محل علاوه بر آن از این حوضچه برای شستشوی گوسفندان خود هم
استفاده می کردند.
رییس میراث فرهنگی میبد خاطرنشان کرد: تنوره
آسیاب آبی بیده ده متر عمق داشته که آب در آنجا جمع می شده و از طریق ورودی
به سمت چرخش آسیاب حرکت می کرده است .
ادیبان افزود: البته این
تنوره محل مناسبی برای شنای جوانان محل هم بوده و در مواقعی از این تنوره
برای آب تنی هم استفاده می شده است .
وی با اشاره به راهروی 40 متری
این آسیاب که شیب وار به سمت محل آسیاب ادامه دارد تصریح کرد:با توجه به
اینکه در گذشته از شتر بعنوان بارکش گندم به آسیاب ها استفاده می شده است و
بلندی این حیوان در رفتن به آسیاب کار را دشوار می کرده است بنابراین این
راهرو طوری طراحی شده بوده که در دو طرف دیواری آجری کار شده بوده تا شترها
در این محل که وارد می شدند بارها از هردو طرف روی این بارانداز قرار و از
سوی شتربانان بار تخلیه می شده است .
ادیبان خاطر نشان کرد:در
طرفین این راهرو ها اتاق هایی برای استراحت مشتریان قرار داشته که با آب
خنک کوزه های سفالی خستگی را از وجودشان بیرون می کردند.
رئیس میراث
فرهنگی میبد در ادامه با بیان اینکه در نظر داریم آسیاب آبی بیده را به
عنوان نمادین به چرخه آسیاب آبی زنده دربیاوریم به طوری که آب در آن جریان و
گندم در آن آرد شود افزود:شهرستان میبد شهر نمونه گردشگری و شهر خلاق
معرفی شده است و راه اندازی این آسیاب آبی قطعا در رونق توریست وگردشگر
موثر خواهد بود .
وی افزود:تا به حال 165 میلیون تومان برای احیا و
مرمت این آسیاب آبی هزینه شده است که 30 درصد آن از سوی دهیاران و شورای
محل و بقیه از محل اعتبارات میراث بوده است .
ادیبان با اشاره به
شناسایی چندین آسیاب آبی در میبد گفت:آسیاب آبی یخدان و امیرآباد از جمله
این آسیابهاست که با این توصیف می توان شهرستان میبد را شهر آسیاب های آبی
نامید.
وی افزود: آسیاب آبی بیده واقع در روبروی امام زاده سید
ابوالقاسم با قدمت 300 سال از معدود آسیاب های آبی میبد است که تا 30سال
پیش فعال بوده و به علت بالا بودن آب قنات حسن آباد، آرد نان این آسیب
بسیار مطلوب و زبانزد بوده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی
و گردشگری میبد گفت: آسیاب آبی بیده میبد که در مسیر قنات های حسن آباد
این شهرستان می گذرد متعلق به دوران صفویه است.
محمود ادیبان گفت:این بنای تاریخی دارای یک اتاق،محل تخلیه بارگندم و جو ، یک تالار کوچک و محل نگهداری احشام حمل بار است.
وی بازسازی مسیرها، بازسازی دیوارها، تخلیه رسوبات، بازسازی تنوره و مسیر سازی را از موارد مرمت و احیای این بنای تاریخی اعلام کرد.
میبد،هفت آسیاب آبی و در مجموع 800 اثر تاریخی، معنوی و طبیعی دارد که 300 اثر آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.