به گزارش تابناک
یزد،باغ پهلوان پور مهريز به دليل روان بودن آب از داخل آن از گذشته داراي جاذبه خاصي بوده است. اين آب از قنات مشهور به "حسن آباد" سرچشمه مي گيرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقيم از هيچ يك از باغهاي منطقه عبور نمي كند.
آب قنات حسن آباد درختان چناري را كه در حاشيه آن روييده اند، سيراب مي كند. علاوه بر قنات ذكر شده اين باغ از طريق دو رشته آب ديگر به نام قنات شاه حسيني و قنات مزوير آباد، آبياري مي شود.
باغ داراي 16 حقابه (سهميه آب در اصطلاح محلي يزد حقابه ناميده مي شود) است كه هر 12 روز يكبار به آن متعلق مي گيرد. زمان هر حقابه بين 10 الي 11 دقيقه است كه به آن سبو نيز گفته مي شود.
دو طرف جوي اصلي باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نيز شامل انار، بادام و خرمالو است و كاشت اين درختان با توجه به گرماي زياد استان يزد نمايانگر آب و هواي متفاوت نسبتاً خنك اين منطقه است.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماري نمايانگر تغييرات سبك باغسازي كهن ايراني به سمت و سوي باغسازي رايج امروزي است. اين باغ شامل يك مجموعه ورودي، ساختمان كوشك يا شربتخانه، بناي زمستانخانه، بناي سرايداري، حمام و آشپزخانه است. سبك معماري آن تركيبي از معماري كوشكي و حياط مركزي است كه كوشك اصلي در مركز آكس اصلي باغ قرار دارد، مسير عبوري آب در باغ نيز از اين محور است. علاوه بر اين محور اصلي آب در دو محور ديگر نيز جريان دارد كه باغ آرايي حول اين دو محور به وجهي زيبا صورت گرفته است، به اين معنا كه درختان نظام ساز باغ در حاشيه اين دو خيابان كاشته شده اند.
مجموعه ورودي باغ شامل برج - اصطبل و كاهدان است. تزيينات برج همانند تزيينات دوره زنديه است اگر چه تاريخ احداث تمامي اين سه بناي ذكر شده مربوط به دوره قاجار است. زيباترين بناي باغ كوشك يا شربتخانه است كه در آكس اصلي ترين مسير باغ واقع گرديده است. ساخت كوشك به دوره قاجار مربوط مي شود و در سه سطح (دو و نيم طبقه) طراحي شده است. بخش داخلي كوشك شامل تالار- حوضخانه و گوشوارها است كه آب قنات حسن آباد پس از آنكه وسط كوشك عبور مي نمايد، و در باغ جاري مي شود. بناي معروف ديگر كه در مجموعه وجود دارد، بناي زمستانخانه است كه ساخت آن به دوره پهلوي اول مربوط مي شود از آن جهت به زمستانخانه مشهور است كه جهت آن با توجه به اقليم منطقه، بنا را براي استفاده در زمستان مناسب مي ساخته است. اين بنا در يك طبقه ساخته شده و اتاقهاي نشيمن، پستو ، طنبي و مطبخ را شامل مي شود.
در كنار كوشك آشپزخانه ، حمام و انباري قرار داشته است كه اخيراً بوسيله حفاري از زير خاك بيرون آورده شدند. بناي مشهور به سرايداري نيز كه محل سكونت و كارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالي باغ قرار دارد.
معرفی باغ دولت آباد
بنای این مجموعه به سال ۱۱۶۰ توسط محمدتقی خان بافقی که به خان بزرگ معروف بوده ساخته شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ میرزا و کریم خان زند بوده‌است. این بنا که میبایست در اختیار نوادگان محمد تقی خان (بزرگ خاندان رحیمی)باشد، توسط میراث فرهنگی تملک شد و در حال حاضر زیر نظر محمد علی معزالدینی (داماد نماینده ولی فقیه) اداره میشود.(شجره نامه در کتاب جامع جعفری به چاپ رسیده‌است)
این مجموعه یادگاری است از دوره‌های افشاریه و زندیه که شامل عمارت سردر، ساختمان هشتی و بادگیر، عمارت بهشت آئین و تالار آینه، عمارت تهرانی، آب انبار دو دهانه و باغ ناصر است. فضای سبز باغ درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته و همچنین گل‌های محمدی و سرخ نیز در باغ دیده می‌شوند.
"هشت باغ دولت آباد" که به اختصار "باغ دولت آباد" نامیده میشود از مجموعه های مشهور دوره زندیه می باشد که قدمت ساخت آن به سال 1160 هجری قمری باز می گردد.این باغ به دستور محمد تقی خان بافقی ، حکمران و والی یزد ساخته شد.
(قهاری 1379) از جمله مهم ترین اقدامات وی در این دوران ، ساخت قنات و باغ دولت آباد بود.قنات دولت آباد که نقشی اساسی در موجودیت بخشی به باغ دولت آباد را دارد، به طول تقریبی 60 کیلومتر یکی از مهم ترین و طولانی ترین قنات های شهر یزد است. قنات از ارتفاعات مهریز سرچشمه می گرفت و پس از مشروب کردن بخشی از اراضی مهریز و به کار انداختن چند آسیاب آبی به یزد می رسید و همه باغ دولت آباد را سیراب می کرد و پس از آن به طرف اراضی اطراف باغ جاری می شد و زمین های کشاورزی را مشروب می کرد.(باغ ایرانی حکمت کهن منظر جدید 1383)
باغ دولت آباد یکی از زیباترین باغ های ایران به شمار می رودکه در وسعتی در حدود 6.4 هکتار احداث شده است. در زمان محمد تقی خان ، باغ از سمت شمال به خیابانی می رسید که درختان بسیاری داشت؛ بطوریکه این درختان ،مانع دید از خارج به داخل باغ می شدند.
به این سبب این خیابان را "هزار درخت" نیز می گفتند که عرض 4تا 5 متر و طولی بیش از 20 کیلومتر داشت و به سمت رحیم آباد می رفت. در سمت شرق باغ نیز خیابانی بطول 8 کیلومتر قرار داشت و از سمت غرب باغ به مسیل رودخانه ی خشک محدود می شد.در این زمان باغ خارج از حصار شهر یزد قرار داشت. با گسترش یافتن شهر ، این باغ در دوران قاجاریه متصل به دروازه"چهار منار" اما همچنان خارج شهر قرار می گرفت. اما با گذشت زمان، بافت شهری اطرف آن را پر کرد ، بطوریکه در دوران پهلوی ساخت و ساز حومه شهر ی پیرامون آن را فرا گرفت و به تدریج باغ در مرکز شهر یزد قرار گرفت. (باغ ایرانی حکمت کهن منظر جدید 1383)