مسابقههای اقتصادی که بین کشورها و گاه بین استانها و شهرها رخ میدهد، همگی برای رسیدن به یک منفعت اقتصادی است. اما تجربه نشان داده است که این منافع، غالبا زودگذر هستند؛ بهخصوص در کشورهای در حال توسعه، که بهدلیل پایین بودن تجربه سیاستگذاران، یا به سبب نفوذ قدرتهای بزرگ اقتصادی، گاهی اوقات منافع زودگذر، باعث میشوند تا اقتصاد و معیشت نسلهای آینده نیز به خطر بیفتد.
در این زمینه نمونههای بسیاری وجود دارد؛ بهعنوان نزدیکترین و شاید بزرگترین نمونههای بینالمللی چنین اشتباهاتی، میتوان به رقابت سرسامآور کشورمان با قطر برای استخراج گاز و نفت از میدان مشترک پارس جنوبی اشاره کرد، رقابتی که در آن دو کشور، منافع آنی و زودگذری را کسب میکنند اما در واقع از این میان کشورهای واردکننده گاز نفع میبرند.
این در حالیاست که اگر توسعه این میدان مشترک بهصورت اشتراکی و بهدور از دغدغه از دست دادن زمان انجام میشد، نهتنها دو کشور از افزایش قیمت محصولات تولیدی مشترک خود،سود میبردند بلکه میتوانستند در زمینه تبدیل گازهای خام تولیدی به محصولات با ارزش افزوده بالاتر نیز اقدامات موثری انجام دهند.
ثمره نهایی اقدامات توسعهای اینچنینی، از بین رفتن زیستگاههای انسانی و حیوانی خواهد بود که بیشکنسلهای آینده برای پاکسازی آن و تبدیل آن به شرایط کنونی، باید هزینههایی در حد درآمدهای حاصل از بهرهبرداری از آنها خواهد بود.
نمونه بارز دیگری نیز در این خصوص وجود دارد؛ این روزها موضوع آلودگی هوا و وجود ریزگردها به بحثی جدی و قابل تامل تبدیل شده است. نظرات کارشناسانه زیادی در مورد تعلل این اتفاق مطرح شده است اما همگی به این امر اذعان دارند که سدسازیها در حوزههایآبریز بین کشورهای ایران و عراق یکی از دلایل مهم وجود این ریزگردهاست.
و حالا دولتهای ایران و عراق در پی آن هستند تا با صرف هزینههای گزاف، از قسمتی از آسیبهای آینده چنین پدیدهای جلوگیری کنند. بماند که در چندسال گذشته، این پدیده چه هزینههایی به خانوادهها و دولتهای ایران و عراق وارد کرده است.
حال باید دید، آیا تولید چند مگاوات برق از توربینهای آبی این سدها یا درآمدهای کسب شده از انشعاب آب به زمینهای کشاورزی، آنقدر قابل توجه بوده است تا بتواند جبران این همه هزینههای اضافی را کند؟
اگر نگاهی به اطراف بیندازیم و پروژههای اقتصادی بزرگ در دست اجرا را بررسی کنیم، احتمالا با نمونههای بیشتری از این دسته اقدامات سطحینگرانه خواهیم دید.