اقناع افكار عمومی، شرط مهم موفقیت قانون جوانی جمعیت

دومین نشست نخبگانی از سلسله نشست های تفکر پیشگیرانه که از سوی مرکز پیشگیری از آسیب های اجتماعی سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی برگزار شد، به موضوع جوانی جمعیت و تعالی خانواده اختصاص داشت.

مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی در این نشست تأکید کرد اگر بحران جمعیت کشور که از آن به‌عنوان فروچاله جمعیتی یاد می‌شود، در یک دوره اصلاح نشود به مسیری بی‌بازگشت می‌رسد.

وی با اشاره به تأثیر بحران جمعیت بر نیروی کار و تولید کشور افزود: سرمایه تنها پول نیست، بلکه ابزارهایی است که به تولید کمک می‌کند و این عامل انسانی است که مولفه‌های گوناگون در حوزه اقتصاد را بهم متصل می‌کند و به این فرآیندها شکل می‌دهد. در گذشته نیروی کار نیرویی ساده بود که رفته‌رفته شکل و مشارکت آن در تولید پیچیده‌تر شد. هم‌اکنون متعالی‌ترین شکل نیروی کار، کارآفرینان هستند که سایر عوامل را گردهم می‌آورند؛ بنابراین حضور موثر نیروی کار در فرآیند تولید چه به شکل نیروی کار ساده و چه به شکل نیروی تحصیلکرده و ماهر، مهندس و طراح و کارآفرین مدنظر است.

تأثیر مقطعی مشوق‌های اقتصادی بدون وجود انگیزه درونی برای فرزندآوری

طغیانی با اشاره به تغییر فضای فرهنگی کشور و تغییر در افق زندگی خانواده‌ها در چند دهه گذشته ادامه داد: عوامل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در کاهش تمایل به فرزندآوری موثر است، اما در بخشی از جامعه که از شرایط اقتصادی خوبی برخوردارند، این مشکل ناشی از عوامل فرهنگی است‌؛ بنابراین عوامل انگیزه‌بخش بیرونی مانند مشوق‌های اقتصادی نیز بدون وجود انگیزه درونی برای فرزندآوری، یا اثربخشی کمی دارد یا پس از چند سال تأثیر مقطعی خود را از دست می‌دهد؛ بنابراین نیاز به انگیزه‌های قوی درونی در خانواده‌ها داریم.

نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی، پیری جمعیت و وضعیت صندوق‌های بازنشستگی را بحران‌های آینده ایران دانست و گفت: تا حدود 30 سال پیش نسبت بیمه‌پرداز به مستمری‌بگیر در صندوق‌های بازنشستگی 26 به یک بود که هم‌اکنون به نسبت نگران‌کننده 6 به یک رسیده است.

وی تصریح کرد: طبق آمار در سال 99 تنها 23 میلیون نفر از جمعیت 15 سال به بالا در کشور کار می‌کردند و دو میلیون و 400 هزار نفر بیکار بودند. در مجموع 25 میلیون و 800 هزار نفر در کشور جزو جمعیت فعال اقتصادی کشور و 36 میلیون و 500 هزار نفر جمعیت غیرفعال بودند. در آینده رفته‌رفته از جمعیت فعال کاسته و به جمعیت غیرفعال افزوده می‌شود که مسئولان کشور را به اختصاص بودجه‌های بیشتر برای جبران کسری صندوق‌های بازنشستگی مجبور می‌کند و بیمه‌های تأمین اجتماعی بی‌خاصیت می‌شود. بنابراین باید موانع جوانی جمعیت را تا پیش از بحرانی‌تر شدن وضعیت فعلی رفع کرد.

شوق به زندگی از کلیدی‌ترین عوامل دخیل در افزایش نرخ فرزندآوری است

مجتبی شاه‌مرادی، معاون فرهنگی شهردار و رئیس سازمان فرهنگی اجتماعی ورزشی شهرداری اصفهان نیز بیان کرد: نبود اجماع در میان مدیران و مسئولان یکی از موانع اجرای قانون جوانی جمعیت است و تلاش داریم با برگزاری نشست‌های نخبگانی زمینه گفت‌وگو و اجماع در این حوزه را فراهم کنیم. همچنین یکی از کلیدی‌ترین عوامل دخیل در افزایش فرزندآوری، شوق به زندگی است که باید تلاش کنیم در تمام حوزه‌ها نقویت شود.

اقناع افکار عمومی، شرط مهم موفقیت قانون جوانی جمعیت

مسعود مهدویان‌فر، مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان نیز در این نشست تأکید کرد تا زمانی که افکار عمومی در میان گروه‌های هدف اقناع نشوند، اجرای موفق سیاست‌‌های جمعیتی با چالش روبه‌رو خواهد بود.

وی اضافه کرد: اولین بند سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری، به ارتقای پویایی جمعیت با هدف افزایش باروری به بیش از نرخ فعلی جانشینی جمعیت اختصاص دارد. این سیاست‌ها بر هماهنگی تقسیم کار میان تمام ارکان و دستگاه‌های ذی‌ربط تأکید دارد. همچنین در این حوزه باید به چرخه حیات خانواده توجه شود و نمی‌توان بدون توجه به موضوع ازدواج، تربیت فرزند و سالمندی موفق برای جوانی جمعیت تلاش کرد. در این حوزه نباید به آمارهای بالای سقط جنین و نرخ ناباروری در کشور بی‌توجه بود و باید در این باره چاره‌اندیشی شود.

وی با اشاره به توجه به سیاست‌گذاری‌های تغییر رفتار مردم از سوی دولت‌های جهان تصریح کرد: در کشورمان موضوع جوانی جمعیت باید جزو سیاست‌گذاری‌های تغییر رفتار مردم قرار گیرد. در این زمینه حدود ۲۰ دوگانه فکری مانند فرزند کمی یا فرزند کیفی در جامعه ما شکل گرفته که در این راستا باید به‌دنبال استفاده از ظرفیت نخبگان برای باز کردن گره‌های ذهنی مردم باشیم.

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری اصفهان با تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های مردمی، خیریه‌ها، تشکل‌های مردم‌نهاد، موسسات فرهنگی و مراسمات مذهبی برای اقناع افکار عمومی درباره جوانی جمعیت گفت: همچنین باید از ظرفیت روانشناسان و مشاوران، رسانه‌ها و فضای مجازی و هنرمندان و ورزشکاران نیز بهره برد، چون بسیاری از مردم از جزئیات قانون جوانی جمعیت آگاهی ندارند.

مهدویان‌فر از افزایش نرخ ازدواج و فرزندآوری در استان در سال 1400 خبر داد و افزود: هرچند این نرخ بسیار اندک بود اما امیدواریم در سال 1401 شاهد افزایش بیشتر نرخ ازدواج و فرزندآوری در استان باشیم چون به‌اندازه یک پنجره جمعیتی 6-7 ساله فرصت داریم.

ایران در سرعت کاهش موالید از فرانسه و آلمان پیشی گرفت

همچنین محمدولی علیئی، مدیر گروه جمعیت‌شناسی موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران با بیان اینکه نرخ رشد سالیانه جمعیت کشور در سال 1400 به 0.96 درصد رسیده و نرخ رشد موالید منفی است، گفت: در حالی که در کشورهای فرانسه، آلمان و انگلستان به ترتیب 116، 76 و 67 سال طول کشید تا به سالمندی جمعیت رسیدند، کشورمان طی تنها 23 سال این سیر را طی کرد که نشان‌دهنده وضعیتی استثنایی در دنیا است.

به گفته وی، چند عامل کلیدی در کاهش موالید در ایران تأثیرگذار بوده که شامل رشد شهرنشینی، افزایش سواد و تحصیلات، افزایش هزینه فرزندآوری، بالا رفتن هزینه‌های زندگی، نقش رسانه‌ها و هنجاری شدن تک‌فرزندی است. در واقع ضعف نظام آموزشی در درجه اول و سیاست‌های وزارت بهداشت در درجه دوم، از عوامل کاهش نرخ رشد جمعیت در دهه‌های اخیر بوده است.

علیئی‌ با اشاره به ارتباط افزایش تحصیلات دانشگاهی به‌خصوص در میان زنان و کاهش نرخ فرزندآوری افزود: این موضوع به معنای نفی تحصیلات نیست، بلکه نظام آموزشی نباید تحصیلات را به عاملی برای ارتقای اجتماعی تبدیل کند. همچنین رشته‌های دانشگاهی باید متناسب با نیازسنجی بازار کار اقدام به جذب دانشجو کنند و رشته‌های غیرکاربردی و بدون بازار کار باید حذف شود تا موجب افزایش بیکاری و در نتیجه، تأخیر در ازدواج و فرزندآوری نشود.

وی با بیان اینکه بیشتر کشورهای پیشرفته صنعتی به‌جز آمریکا با مشکل جمعیتی مواجه هستند، خاطرنشان کرد: از سال 1970 میلادی این کشورها به فکر ارائه تسهیلات برای افزایش نرخ فرزندآوری افتادند، اما چون با فقدان انگیزه درونی مواجه بودند نرخ فرزندآوری در این کشورها دوباره کاهش یافت؛ بنابراین باید بر تغییر نگرش و فرهنگ تمرکز کرد وگرنه عوامل زمینه‌ساز اجتماعی بر مشوق‌های اقتصادی چیره می‌شود و این سیاست‌ها مانند کاشتن درخت در کویر است.

مهرداد زینلیان، معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز با بیان اینکه پیری جمعیت تمام مولفه‌های مرتبط با سلامت را تحت‌تأثیر قرار داده، گفت: اصفهان یکی از سالمندترین استان‌های کشور است و به همان نسبت شاهد افزایش نرخ ابتلا به بیماری‌هایی مانند فشار خون، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، آلزایمر و سرطان هستیم.

وی افزود: پنجره جمعیتی کشور در سال 1425 بسته می‌شود، اما در واقع به‌دلیل جمعیت دهه شصتی‌ها که هم‌اکنون در سنین 30 تا 40 سالگی و سن باروری قرار دارند، برای جبران وضعیت فعلی تنها 6 تا 7 سال زمان داریم.